Odbiorniki radiowe retro

Odbiorniki radiowe retro, Elektronika, Odbiorniki radiowe retro

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
K U R S
Odbiorniki radiowe retro
Regeneracja, uruchamianie i strojenie
Rodzaje i oznaczenia lamp radiowych,
część 2
Epoka „lampowców” odjechała od nas w tempie, którego
nikt nie był w stanie przewidzieć. Iście kosmiczne tempo
ucieczki w otchłań historii wywołuje spore zainteresowanie
wzmacniaczami audio wykonanymi na lampach, a także starymi
odbiornikami radiowymi. O ile tematyka lampowego audio
egzystuje na łamach EP, to dotychczas praktycznie nic nie
pisaliśmy o możliwościach restauracji zabytkowych odbiorników.
Błąd ten, w wakacyjno – letnim klimacie, naprawiamy.
Charakterystyka lamp
radiowych
Lampy najstarszych typów, które
były stosowane w latach dwudzie-
stych i na początku lat trzydziestych,
miały elektrody wyprowadzane na ze-
wnątrz w postaci nóżek znajdujących
się w dolnej części cokołu. W cokole
mogło być 3, 4, 5, 6 lub 7 nóżek,
zależnie od typu lampy. Trioda mia-
ła cztery nóżki. Przy większej liczbie
elektrod anodę albo siatkę sterującą
wyprowadzano na zewnątrz bańki
w górnej części lampy. Na przykład
w pentodzie AF2 wyprowadzona była
anoda, a w triodzie – heksodzie ACH
1 wyprowadzona była siatka pierw-
sza heksody. Zidentyfikowanie elektro-
dy, która jest wyprowadzona w górnej
części lampy jest bardzo proste, po-
nieważ siatka sterująca jest wypro-
wadzona w postaci kapturka, a anoda
ma wyprowadzenie w postaci śrubki
z nakrętką. Wyjątek stanowią lampy
telewizyjne oraz lampa EL12spec, któ-
re mają na szczycie bańki wyprowa-
dzone anody. Cechą charakterystyczną
lamp tego rodzaju jest ich stosun-
kowo duża wysokość. W większości
były pokrywane lakierem przewodzą-
cym prąd elektryczny (tzw. metaliza-
cja). Pokrycie to ekranowało elektrody
znajdujące się wewnątrz bańki lampy.
Na
rys. 3
przedstawiono cokoły
takich lamp. Lampy europejskie oraz
amerykańskie i radzieckie pochodzą-
ce z tego okresu różnią się nieco
wymiarami cokołu. Oznaczenia lite-
rowe tych samych typów lamp po-
chodzących z różnych wytwórni są
również różne. Przykładowo, pentoda
mocy typu C443 produkowana przez
firmę Philips miała w firmie Telefun-
ken symbol RES364, a w firmie Valvo
symbol L425D. Obszerna lista za-
mienników lamp tej generacji zosta-
ła zamieszczona w książce [1] – spis
literatury zamieszczono w pierwszej
części artykułu.
Następnym krokiem w rozwo-
ju konstrukcji lamp radiowych było
wprowadzenie w Europie w 1933 roku
cokołu ulepszonego, który jest nazy-
wany beznóżkowym lub boczno –
stykowym. Przyjęto wówczas jednolitą
symbolikę dla różnych typów lamp.
Prawie wszystkie wytwórnie lamp,
z wyjątkiem firmy Triotron, zaakcepto-
wały nowe, ujednolicone oznaczenia
symboliczne.
Na
rys. 4
przedstawiono coko-
ły P i V lamp bocznostykowych.
W
tab. 1
zawarto przyjęte w Euro-
pie oznaczenia symboliczne lamp
radiowych. Cokoły bocznostyko-
Rys. 4. Wygląd cokołów lamp bocz-
nostykowych a) typu P – ośmiostyko-
we, b) typu V – pięciostykowe
Rys. 3. Wygląd cokołów lamp nóżkowych: a) lampy europejskie, b) lampy
amerykańskie
72
Elektronika Praktyczna 9/2005
K U R S
Tab. 1. System oznaczeń symbolicznych i symbole graficzne lamp produkcji
europejskiej
(zbędna metali-
zacja lakierem
przewodzącym),
a później również
szklaną. Na
rys. 5
przedstawiono co-
kół lampy serii
stalowej. Lampy
te mają charakte-
rystyczny wygląd.
Są one stosunko-
wo szerokie i ni-
skie (z wyjątkiem
lamp prostowni-
czych i stosowa-
nych do wzmac-
niaczy mocy ma-
łej częstotliwości)
– szerokość bańki
wynosi 37,5 mm,
a wysokość bez cokołu 46 mm. Ty-
powymi przedstawicielami tej se-
rii są lampy ECH11, EBF11, EF11,
EF12, EF13, EM11, EL11, EL12. Był
to bardzo popularny rodzaj lamp,
które produkowano jeszcze do po-
łowy lat pięćdziesiątych (w NRD).
Kiedy zaczęto stosować lampy tej
serii z bańką szklaną, wprowadzo-
no ponownie metalizację lakierem
w kolorze szarym. Wadą tego ro-
dzaju metalizacji jest stosunkowo
łatwa utrata kontaktu między coko-
łem a bańką szklaną oraz stosunko-
wo mała przyczepność metalizacji
do szkła. Wskutek tego metaliza-
cja często odrywa się od szkła, co
utrudnia identyfikację niewłaściwie
przechowywanej lampy. Wszystkie
napisy umieszczone są na metaliza-
cji w górnej części lampy.
Dość często na bazarach staroci
można spotkać odbiorniki produkcji
firmy Stern (NRD) pochodzące z lat
pięćdziesiątych, które były wypo-
sażone w takie lampy. Przed drugą
wojną światową firma ta nosiła na-
zwę Graetz i jej wyroby były bar-
dzo popularne w Europie.
W 1934 roku opracowano w USA
lampy o nowym cokole zwanym
oktalowym. Przywędrowały one do
Europy w roku 1937, ale do wy-
buchu drugiej wojny światowej nie
przyjąły się na rynku europejskim.
Cokół oktalowy ma 8 nóżek roz-
mieszczonych w równych odległo-
ściach oraz klucz pośrodku o cha-
rakterze prowadnicy. Na
rys. 6
przedstawiono cokół oktalowy typu
amerykańskiego z roku 1934 (a)
i przyjęty w Europie (b).
Należy zwrócić uwagę, szczegól-
nie Czytelników z młodego pokole-
Litera
Na pierwszym miejscu symbolu: sposób
żarzenia
Na następnych miejscach
symbolu: typ lampy
Symbole
lamp
A
Zasilanie 4 V z sieci prądu. zmiennego,
Żarzenie przeważnie pośrednie. Włókna
żarzenia tej serii lamp łączy się równolegle.
Dioda
1
B
Napięcie żarzenia różne. Prąd żarzenia
100 mA Zasilanie z sieci prądu stałego.
Żarzenie pośrednie. Włókna żarzenia lamp tej
serii łączy się szeregowo.
Duodioda
2
C
Napięcie żarzenia różne. Prąd żarzenia
200 mA Zasilanie z sieci prądu stałego
i zmięnnego. Żarzenie pośrednie. Włókna
żarzenia lamp tej serii łączy się szeregowo.
Trioda
Detektor w. cz.
Detektor m. cz.
3
D
Zasilanie z baterii 1,4 V lub 1,2 V. Żarzenie
bezpośrednie. Włókna żarzenia lamp tej serii
łączy się równolegle.
Trioda mocy
4
E
Zasilanie 6,3 V z sieci prądu zmiennego
i stałego, żarzenie pośrednie. Włókna
żarzenia lamp łączy się równolegle.
Tetroda
5
Rys. 5. Wygląd
cokołu dla lamp
serii E11 (stalowe)
Pentoda wielkiej
częstotliwości
F Przeważnie 13 V
6
H Żarzenie bezpośrednie 4 V
Heksoda, Heptoda 8
K
Zasilanie z baterii 2 V, żarzenie bezpośrednie.
Włókna żarzenia lamp tej serii łączy się
równolegle
Oktoda
9
L
–
Pentoda mocy
(głośnikowa)
7
M
–
Wskaźnik dostrojenia
„Magiczne oko”
10
P
Napięcie żarzenia różne. Prąd żarzenia
300 mA Zasilanie sieci prądu zmiennego.
Żarzenie pośrednie. Włókna żarzenia lamp tej
serii łączy się szeregowo. Lampy tej serii
były stosowane powszechnie w telewizorach
_–
–
U
Napięcie żarzenia różne. Prąd żarzenia
100 mA. Zasilanie z sieci prądu stałego
i zmiennego. Żarzenie pośrednie. Włókna
żarzenia lamp tej serii łączy się szeregowo.
–
–
V
Napięcie żarzenia różne. Prąd żarzenia
50 mA Zasilanie z sieci prądu stałego
i zmiennego. Żarzenie pośrednie. Włókna
żarzenia lamp tej serii łączy się szeregowo.
–
–
Y
–
Lampa prostownicza.
Prostowanie półokresowe
11
Z
–
Lampa prostownicza.
Prostowanie
pełnookresowe
12
we mają lampy serii A, C, E i V
o oznaczeniu cyfrowym od 1 do 9.
Cechą charakterystyczną lamp tych
serii jest występowanie metalizacji
na bańce lampy (lakier przewodzą-
cy), która jest połączona z zesty-
kiem w cokole. Metalizacja miała
najczęściej dwa odcienie, to jest
srebrny i złocisty. Na ogół nie wy-
stępowała w lampach przeznaczo-
nych do wzmacniaczy mocy małej
częstotliwości
Firma Philips produkowała lam-
py bocznostykowe serii E o metali-
zacji w kolorze czerwonym i dlatego
upowszechniła się jej nazwa: seria
czerwona. Lampy tej serii są mniej-
sze od innych lamp bocznostyko-
wych. Typowymi przedstawiciela-
mi tej serii są lampy EK2, ECH3,
ECH4, EF6, EF9 EL3 itd. Należy
podkreślić, że była to bardzo popu-
larna seria lamp i często stosowana
przez wielu producentów odbiorni-
ków radiowych, pomimo wprowa-
dzenia następnych rodzajów lamp.
Lampy bocznostykowe serii A i E
były jeszcze produkowane po1945
roku przez około pięć lat.
Kolejnym rodzajem lamp produ-
kowanych wyłącznie w Europie były
lampy tak zwanej serii stalowej: E,
U i V, mające w oznaczeniu po li-
terach liczbę 11, czasami również
12, 13 lub 14. Produkcja tych lamp
rozpoczęła się w Niemczech w 1937
roku. W początkowym okresie pro-
dukcji lampa miała bańkę stalową
Elektronika Praktyczna 9/2005
73
K U R S
Rys. 6. Wygląd cokołu oktalowego: a) produkcja
europejska od 1937 roku, b) produkcja od 1934
(lampy amerykańskie i radzieckie)
cza metalowa lub szkla-
na z cokołem ośmionóż-
kowym,
• 21 do 29 – lampa
radiowa odbiorcza szkla-
na z cokołem ośmio-
nóżkowym loktalowym
z kluczem,
• 30 do 39 – lampa
radiowa odbiorcza szkla-
na z cokołem ośmio-
nóżkowym oktalowym
z kluczem,
• 40 do 49 – lampa
radiowa odbiorcza szkla-
na i miniaturowa typu
rimlock (cokół podobny
do lampy nowalowej ze
szklaną prowadnicą,
• 50 do 59 – lampa
radiowa odbiorcza mi-
niaturowa bez cokołu
(wyprowadzenie elektrod w postaci
przewodów,
• 80 do 89 – lampa radiowa od-
biorcza z cokołem dziewięcionóżko-
wym (nowalowa),
• 89 i wyżej – lampa radiowa od-
biorcza z cokołem siedmionóżko-
wym (heptal).
Przyjęty w 1933 roku w Euro-
pie ten system oznaczeń literowych
i cyfrowych lamp był kontynuowa-
ny, pomimo wprowadzania nowych
rodzajów lamp.
Lampy amerykańskie produkowa-
ne przez niektóre kraje europejskie
mają oznaczenia ujednolicone. Nie
określają one jednoznacznie lamp
tak, jak przyjęty system europej-
ski. Oznaczenia lamp składają się
z liczb, liter i znowu liczb. Taki
sam system oznaczeń jest stosowa-
ny dla lamp radzieckich. Niewiel-
kie różnice między oznakowaniami
lamp radzieckich (pozostajemy przy
tym historycznym określeniu, gdyż
omawiamy lampy z okresu ZSRR)
i amerykańskich są związane z od-
miennym alfabetem. Dotyczą tak-
że znaczenia liter umieszczanych
w symbolu po ostatniej cyfrze.
Przyjęty jest następujący system
oznakowania lamp produkcji ZSRR
(oraz produkcji amerykańskiej):
1. Pierwsza liczba oznacza napięcie
żarzenia w woltach zaokrąglone
do najbliższej wartości całkowitej.
2. Litera umieszczona na drugiej
pozycji w symbolu określa prze-
znaczenie lub konstrukcję lam-
py. Przyjęte zostały następujące
oznakowania:
A (
A
) – pentagrid spełniający
funkcję mieszacza i oscylatora,
B (
Б
)
– pentoda małej mocy,
małej częstotliwości oraz du-
odioda,
Q (
Г
)
– trioda o dużym wzmoc-
nieniu oraz duodioda,
D (
Д
)
– dioda wielkiej często-
tliwości,
J (
Ж
)
– pentoda małej mocy(
napięciowa),
K (
K
)
– pentoda małej mocy
do wzmacniania sygnałów wiel-
kiej częstotliwości z charaktery-
styką ekspotencjalną (selektoda),
L (
Л
)
– pentagrid tylko do
przemiany częstotliwości,
N (
Н
)
– podwójna trioda,
P (
П
)
– pentoda mocy lub te-
troda strumieniowa mocy,
R (
P
)
– trioda o średnim
wzmocnieniu oraz duodioda,
S (
C
)
– trioda o średnim
wzmocnieniu,
F (
Ф
)
– trioda o dużym wzmoc-
nieniu,
H (
X
)
– duodioda,
Z (
Ц
)
– duodioda prostownicza.
3. Ostatnia liczba oznacza ko-
lejny numer serii lamp danej
konstrukcji, w celu odróżnienia
lamp jednakowych w konstrukcji.
Czasami określa również liczbę
elektrod znajdujących się we-
wnątrz bańki.
4. Litera po ostatniej liczbie wska-
zuje rodzaj i wielkość bańki,
a mianowicie:
Б
– oznacza metalową bańkę
lampy,
C
– lampa szklana zwykłej
wielkości,
M
– lampa szklana o zmniej-
szonych rozmiarach,
Ж
– lampa „żołędziowa”,
П
– lampa miniaturowa
W przypadku lamp amerykań-
skich z cokołem oktalowym na koń-
cu symbolu może występować jed-
na lub dwie litery, a mianowicie:
M
– lampa metalowa,
G
– lampa z bańką szklaną,
GM
– lampa z bańką szklaną
i z osłoną metalową,
GT
– lampa z bańką cylindrycz-
ną, zmniejszoną w porównaniu
z bańką typu G.
Wojskowe lampy amerykańskie
mają oznaczenia składające się z liter
„VT” i liczby. Są one odpowiednikami
lamp cywilnych. Na przykład lampa
VT 86 odpowiada lampie 6K7.
Mieczysław Laskowski
nia, na lampy o cokole oktalowym
z bańką metalową lub szklaną. Są
to chyba najbardziej dostępne lam-
py starszej generacji i jednocześnie
o bogatym asortymencie typów, co
powoduje, że można tymi lampami
zastąpić wiele lamp jeszcze star-
szych, które są trudno dostępne.
Po napaści Niemiec na ZSRR
w 1941 roku, Stany Zjednoczone
w ramach pomocy militarnej prze-
kazały urządzenia i technologię pro-
dukcji lamp o bańce stalowej i coko-
le oktalowym. Po zakończeniu wojny
lampy te były nadal produkowane
w ZSRR. W wielu urządzeniach elek-
tronicznych, będących na wyposaże-
niu polskiego wojska były stosowane
lampy właśnie tego typu.
W następnym punkcie zestawio-
no oznaczenia umożliwiające iden-
tyfikację lamp oktalowych produkcji
radzieckiej. Asortyment typów tych
lamp był dość liczny i wobec tego
można łatwo dobrać odpowiednie
zamienniki.
Oznaczenia symboliczne lamp
System oznaczeń literowych sto-
sowany dla lamp produkowanych
w Europie zestawiono w tab. 1. Zna-
czenie poszczególnych liter zależy
od pozycji, jaką zajmują w symbolu.
Litera na pierwszej pozycji charak-
teryzuje sposób żarzenia, a litery na
następnych pozycjach typ lampy.
Po literach w symbolu występowa-
ła liczba. Występujące w oznaczeniu
liczby mają następujące znaczenie:
• 1 do 9 oznaczają lampy z cokołem
ośmionóżkowym,
• 11 do 19 – lampa radiowa odbior-
Dokończenie w EP10/2005
74
Elektronika Praktyczna 9/2005
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl