Odp SP za wyrok sądowy baginska

Odp SP za wyrok sądowy baginska, Administracja, Semestr 8, Odpowiedzialność odszkodowawcza

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->TranSfOrMacje Prawa PrywaTnegO3/2011 ISSn 1641–1609Ewa Bagińska*OdpOwiEdzialnOść skarBu państwaza szkOdy wyrządzOnEprzEz wydaniE niEzgOdnEgOz prawEm OrzEczEnia sądu1. rEgulacja nOrmatywna OdpOwiEdzialnOściskarBu państwa za OrzEczEnia sądOwEw kOdEksiE cywilnym i kOdEksiE pOstępOwaniacywilnEgO a działalnOśćtryBunału kOnstytucyjnEgOObowiązujące w prawie polskim zasady odpowiedzialności odszkodowawczejza wykonywanie władzy publicznej, w tym władzy sądowniczej, zostały ukształto-wane pod wpływem regulacji konstytucyjnej (art. 77 ust. 1 konstytucji). Odpowie-dzialność ta oparta jest na kryterium obiektywnym wyrażającym się w przesłancebezprawności zachowania podmiotu (organu) władzy publicznej, polegającego naingerencji w sferę chronionych dóbr i interesów jednostki. nowelizacją kodeksucywilnego i kodeksu postępowania cywilnego z dnia 17 czerwca 2004 r.2ustawo-dawca rozwinął i doprecyzował standard odpowiedzialności na poziomie ustawo-wym, opierając się na założeniu, że zasady odpowiedzialności skarbu państwa zabezprawie judykacyjne muszą uwzględniać cały system środków mających na celuochronę i gwarancje praw jednostek, zwłaszcza istnienie kontroli instancyjnej orze-*Profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.zob. E. Bagińska:Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji(w:) r. Hauser, z. niewiadomski,a. wróbel (red.):System prawa administracyjnego,t. 12, warszawa 2010, s. 184.2dz.u. nr 162, poz. 1692; weszła w życie 1 września 2004 r.3Transformacje Prawa Prywatnego 3/2011czeń3. w związku z tym w odniesieniu do prawomocnych orzeczeń sądowych (takjak i decyzji ostatecznych) wprowadzono generalny obowiązek przedstawieniasądowi odszkodowawczemu tzw. prejudykatu dotyczącego ustalenia przesłankibezprawności. chodzi o rozstrzygnięcie zapadłe we właściwym postępowaniu,stwierdzające (wprost lub pośrednio) niezgodność z prawem orzeczenia, z którympowód wiąże źródło swojej szkody, i poprzedzające właściwy proces odszkodowaw-czy. warunek uzyskania przesądu dotyczy również przypadku, gdy prawomocneorzeczenie zostało wydane na podstawie aktu normatywnego, który następnie zostałuznany za niezgodny z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lubustawą (zob. art. 417§ 2 zd. 2 k.c.).prejudykatem jest orzeczenie zapadłe w wyniku wniesienia specjalnie skon-struowanej w tym celu skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocne-go orzeczenia (art. 424–42412k.p.c.4)bądź w trybie skargi kasacyjnej (art. 398–39821k.p.c.), jak również (w bardziej ograniczonym zakresie) w trybie wznowienia po-stępowania (art. 399–416k.p.c.), a także w ramach postępowania o unieważnienieprzez sn orzeczenia sądu na podstawie art. 64 ustawy o sądzie najwyższym6. na-leży podkreślić, że trzy pierwsze skargi tworzą spójny system zaskarżania orzeczeń.skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia nie może zastępować,wyprzedzać ani uzupełniać skargi kasacyjnej oraz skargi o wznowienie. Funkcjęprejudykatu dla celów odpowiedzialności odszkodowawczej pełnią również orze-czenia Europejskiego trybunału sprawiedliwości (trybunał sprawiedliwości uE)oraz Europejskiego trybunału praw człowieka7.na regulację normatywną odpowiedzialności za wadliwe orzeczenia sądoweskładają się zatem warstwa materialnoprawna (art. 77 konstytucji, art. 417, 417§ 2i 3 k.c.) oraz proceduralna (wskazane wyżej przepisy kodeksu postępowania cywil-nego). przepisy te trzeba w związku z tym stosować i interpretować łącznie, tworząone bowiem misternie skonstruowany system umożliwiający realizację konstytu-cyjnego prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez wykonywanie władzypublicznej. po kilku latach jego funkcjonowania można już zauważyć, że wykładniaprzepisów proceduralnychde factozdeterminowała materialnoprawny zakres od-powiedzialności skarbu państwa. chodzi tu zarówno o czasowe granice stosowaniaprzepisów o skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia (tj. kwestię,zob. j. gudowski:cywilnoprawna odpowiedzialność sędziego (z uwzględnieniem aspektów historycznychi prawnoporównawczych(w:)rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana,red.l. Ogiegło, w. popiołek, m. szpunar, zakamycze 2005, s. 994.4dz.u. z 2005 r. nr 13, poz. 98.zob. m.in. postanowienie sn z 13 marca 2009 r., ii cnp 120/08, niepubl.; postanowienie sn z 23 września2008 r., i cnp 68/08, niepubl.6dz.u. nr 240, poz. 2052 ze zm.7zob. wyrok sn z 28 listopada 2008 r., V csk 271/08, Osnc zd 2009, nr c, poz. 78; E. łętowska:Zapew-nienie skuteczności orzeczeniom sądów międzynarodowych,Europejski przegląd sądowy 2010, nr 10, s. 14.314ewa Bagińska: Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez wydanie niezgodnego z prawem…od których orzeczeń można wnieść skargę)8, jak i o wykładnię przesłanek skargi(np. autonomiczne pojęcie bezprawności, uprawdopodobnienie szkody9, „wyjątko-wy wypadek” w rozumieniu art. 424§ 2 k.p.c.)10.z drugiej strony, trybunał konstytucyjny zakwestionował sam mechanizmskargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w kształ-cie przewidzianym pierwotnie w art. 424§ 1 i 2 k.p.c.przepisy te wyłączyły bo-wiem możliwość stwierdzenia niezgodności z prawem orzeczenia niekończącegopostępowania w sprawie. w wyroku z dnia 1 kwietnia 2008 r. (sk 77/06) tk orzekło niezgodności art. 424§ 1 i 2 k.p.c. z art. 32 oraz z art. 77 ust. 1 i 2 konstytucjiw części obejmującej słowa „kończącego postępowanie w sprawie”. trybunał pod-kreślił, że rozstrzygnięcie incydentalne również może naruszać prawa stronyi prowadzić do powstania szkody, niezależnie od treści orzeczenia kończącego po-stępowanie w sprawie. w braku odpowiedniego postępowania umożliwiającegostwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia wpadkowego, strona nie będziemogła dochodzić kompensacji od skarbu państwa, co narusza istotę prawa wyra-żonego w art. 77 ust. 1 konstytucji.z kolei w wyroku z dnia 8 grudnia 2009 r. (sk 34/08)12tk orzekł, że przepisart. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie kodeksu cywilnego (dalej jakozm.k.c.) w zakresie, w jakim wyłącza skargę o stwierdzenie niezgodności z prawemorzeczenia sądu wyrządzającego szkodę, które stało się prawomocne po dniu wejściaw życie konstytucji rp, jest niezgodny z art. 77 ust. 2 w zw. z art. 45 konstytucji.trybunał zakwestionował więc konkretną normę intertemporalną, wywiedzionąz przepisu art. 5 zm.k.c., uznając, że jakkolwiek przepis ten odnosi się do stosowa-nia prawa materialnego, to ma on znaczenie dla uregulowanego w kodeksie postę-powania cywilnego mechanizmu orzekania o niezgodności z prawem prawomocnychorzeczeń sądowych. zakres zastosowania art. 424i n. k.p.c. wyznaczany jest przezzakres stosowania art. 417§ 2 k.c., który z kolei jest zależny od treści art. 5 zm.k.c.w opinii tk: „regulacja intertemporalna istotnie wpływa na przepisy o dopuszczal-ności skargi, w ten sposób, że skutkiem tej zależności jest odmowa przyznaniaochrony sądowej roszczeniu skierowanemu w związku z orzeczeniem, które stałosię prawomocne przed 1 września 2004 r.”. tymczasem od momentu obowiązywa-nia konstytucji na ustawodawcy ciążył obowiązek przyjęcia właściwych rozwiązańzgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów (zasada prawna) sn z 26 października 2005 r. (iii Bzp 1/05,Osnc 2006, nr 5, poz. 78; Osnp 2006, nr 9–10, poz. 140 oraz Osp 2006, z. 12, poz. 133): „skarga o stwierdzenieniezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 424k.p.c.) przysługuje od orzeczeń, które stały się pra-womocne od 1 września 2004 r.”.9zob. postanowienie sn z 11 sierpnia 2005 r., iii cnp 4/05, Osnc 2006, nr 1, poz. 16; postanowienie snz 13 grudnia 2005 r., i cnp 28/05, niepubl.10zob. orzecznictwo przywołane w przyp. 36 i 37infra.zob. szerzej E. kajkowska:Podstawy skargi o stwier-dzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,kwartalnik prawa prywatnego 2010, z. 2, s. 493.wyrok tk z 1 kwietnia 2008 r., sk 77/06, Otk zu 2008, nr 3, poz. 39; wyrok tk z 8 grudnia 2009 r.,sk 34/08, Otk zu 2009, nr 11, poz. 165.12Otk zu 2009, nr 11, poz. 165, pkt 2.2 uzasadnienia.8Transformacje Prawa Prywatnego 3/2011legislacyjnych, które doprowadzą do uzgodnienia ustawowego mechanizmu odpo-wiedzialności odszkodowawczej z normą konstytucyjną.niezależnie od wskazanych powyżej luk w konstrukcji odpowiedzialności,należy ponadto zwrócić uwagę na fakt „przeoczenia” przez ustawodawcę w 2004 r.kwestii dochodzenia odpowiedzialności w związku z wydaniem niezgodnychz prawem orzeczeń sądów administracyjnych. Funkcję prejudykatu, o którym mowaw art. 417§ 2 k.c., mogły pełnić (chociaż pomocniczo — wobec proceduralnychograniczeń) jedynie orzeczenia wydane w trybie postępowania o unieważnienieprzez nsa orzeczenia sądu administracyjnego wydanego w sprawie, która zewzględu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu tego sądu w chwiliorzekania (art. 172 p.p.s.a.), oraz w wyniku wznowienia postępowania (art. 270i n. p.p.s.a.)3. dopiero nowelizacja ustawy o postępowaniu administracyjnymi sądowoadministracyjnym z dnia 12 lutego 2010 r.14w pełni zagwarantowała jed-nostkom realizację prawa do naprawienia szkody przez wprowadzenie do postę-powania sądowoadministracyjnego skargi o stwierdzenie niezgodności z prawemprawomocnych orzeczeń sądów administracyjnych. system zaskarżania orzeczeńtych sądów oparto na modelu obecnym w kodeksie postępowania cywilnego. tymsamym skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia nie może zastę-pować, wyprzedzać ani uzupełniać skargi kasacyjnej kierowanej do naczelnegosądu administracyjnego. kardynalną różnicą w stosunku do postępowania cywil-nego jest jednak wyjątkowe dopuszczenie skargi od orzeczeń naczelnego sąduadministracyjnego w przypadku rażącego naruszenia norm prawa uE (art. 285a§ 3 p.p.s.a.). skarga nie przysługuje w innych przypadkach, a więc w razie naru-szenia przez orzeczenie nsa prawa polskiego. według kodeksu postępowaniacywilnego skarga o stwierdzenie niezgodności nie przysługuje od orzeczeń sądunajwyższego w żadnym przypadku (art. 4241a§ 1 k.p.c.).przepisy art. 424–42412k.p.c. nie mają bowiem zastosowania do orzeczeń sądów administracyjnych. zob.postanowienie sn z 26 października 2006 r., i cnp 55/06, Osnc 2007, nr 7–8, poz. 119; z. Banaszczyk:Odpo-wiedzialność za szkodę wyrządzoną niewydaniem orzeczenia sądowego we właściwym czasie (art. 4171§ 3 k.c.),palestra 2006, z. 9–10, s. 135.14dz.u. nr 36, poz. 196; weszła w życie 10 kwietnia 2010 r.skarga może dotyczyć prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, gdy przez jegowydanie została stronie wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługującychstronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. skarga przysługuje również w wyjątkowych przypadkachod prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli strony nie skorzystały z przysługu-jących im środków prawnych, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządkuprawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, chyba że jest możliwa zmiana lubuchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.316ewa Bagińska: Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez wydanie niezgodnego z prawem…2. upOrządkOwaniE systEmu jakO cEl nOwElizacjikOdEksu cywilnEgO i kOdEksu pOstępOwaniacywilnEgO z dnia 22 lipca 2010 r.uporządkowanie systemu prawnego po ingerencji tk jako ustawodawcy ne-gatywnego stanowiło główny cel nowelizacji kodeksu cywilnego i kodeksu po­stępowania cywilnego ustawą z dnia 22 lipca 2010 r.16, która obowiązuje od dnia25 września 2010 r. dwie kwestie wymagały interwencji: problem ewentualnejpodstawy odpowiedzialności za orzeczenia niekończące postępowania w sprawieoraz wyznaczenie czasowych granic stosowania przepisów o odpowiedzialnościskarbu państwa za szkodę wyrządzoną wskutek wydania niezgodnego z prawemprawomocnego orzeczenia (zob. pkt 5 poniżej).w przeciwieństwie do pierwotnej myśli legislacyjnej ustawodawca przyjąłw nowelizacji koncepcję dwutorowości trybów naprawienia szkody wyrządzonejprzez wydanie prawomocnego orzeczenia. jako podstawową utrzymano zasadę, żepostępowanie prejudycjalne ma poprzedzać postępowanie odszkodowawcze. zgod-nie bowiem z nowym brzmieniem art. 417§ 2 zd. 1 k.c.: „jeżeli szkoda zostaławyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jejnaprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich nie-zgodności z prawem,chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej”.w świetlenowego brzmienia art. 424k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności przysługujetylko od prawomocnych wyroków sądu drugiej instancji kończących postępowaniew sprawie. w nowych, dodatkowych przepisach wyraźnie też wskazano na dopusz-czalność tej skargi w odniesieniu do:– postanowień co do istoty sprawy kończących postępowanie, wydanych przezsąd drugiej instancji w postępowaniu nieprocesowym (art. 5192k.p.c.);– orzeczeń wydanych w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalnościorzeczeń sądów państw obcych (art. 1148 § 3 k.p.c.) oraz– orzeczeń wydanych w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalnościwyroku sądu polubownego wydanego za granicą lub ugody zawartej przedsądem polubownym za granicą (art. 1151§ 3 i art. 1215 § 3 k.p.c.).Obok zasadniczego „trybu prejudycjalnego” mamy obecnie do czynieniaz trybem pomijającym warunek prejudycjalnego ustalenia niezgodności z prawemorzeczenia w odrębnym postępowaniu ze skargi. zgodnie z art. 424bk.p.c. w przy-padku orzeczeń prawomocnych, od których skarga nie przysługuje, jeżeli przez ichwydanie została wyrządzona szkoda, strona może dochodzić jej wynagrodzenia bezuprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w ramach postępowa-nia ze skargi. przepis przede wszystkim stosuje się do pozostałych, niewymienionychpowyżej prawomocnych orzeczeń, zwłaszcza o charakterze wpadkowym (niekoń-16dz.u. nr 155, poz. 1037, która weszła w życie 25 września 2010 r.17 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl