Ocena skuteczności programów ...

Ocena skuteczności programów profilaktycznych, profilaktyka raka piersi i raka szyjki macicy, bibliografia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Hygeia Public Health 2012, 47(2): 211-214
Siwczyńska D i wsp. Ocena skuteczności programów proilaktycznych dotyczących raka piersi elementem zarządzania ...
211
Ocena skuteczności programów proilaktycznych
dotyczących raka piersi elementem zarządzania
w ochronie zdrowia w makroregionie lubelskim
Assessment of the efectiveness of breast cancer prevention programs
as a component of health care management in the Lublin macroregion
Dorota Siwczyńska
1/
, Agnieszka Barańska
1/
, Magdalena Mińko
2/
, Anna Pacian
3/
,
Urszula Religioni
4/
, Urszula Bojakowska
5/
1/
SKN przy Katedrze Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
2/
SKN Menagerów Zdrowia, Warszawski Uniwersytet Medyczny
3/
Katedra Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
4/
Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
5/
SKN przy Samodzielnej Pracowni Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Wstęp.
Najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet,
stanowiącym aż 20% wszystkich zachorowań na nowotwory
złośliwe wśród Polek, jest rak piersi. Pomimo występowania wielu
czynników ryzyka raka piersi i niekorzystnych statystyk dotyczących
zapadalności i umieralności kobiet w Polsce, w ostatnich latach
obserwuje się wiele działań wpływających pozytywnie na tę sytuację.
Jednym z nich są programy proilaktyczne, które niejednokrotnie
ratują zdrowie i życie kobiet.
Cel pracy.
Ocena skuteczności realizowanych programów
profilaktycznych dotyczących raka piersi w makroregionie
lubelskim.
Materiał i metoda.
Analiza sprawozdań z programów
profilaktycznych dotyczących raka piersi w z lat 2007, 2008
i 2010 udostępnionych przez Wojewódzki Ośrodek Medycyny
Pracy w Lublinie. Badaniami przesiewowymi na przestrzeni trzech
badanych lat łącznie objęto 3479 kobiet.
Wyniki.
Najczęściej badaną grupą były kobiety w wieku 40‑49 lat,
które rodziły przynajmniej jeden raz przed ukończeniem 30 lat.
Średnio 53% badanych kobiet regularnie wykonywało samobadanie
piersi. Normę w badaniu mammograicznym uzyskało 64% kobiet,
u 0,8% zdiagnozowano podejrzenie nowotworu, natomiast
u pozostałych wykryto łagodne zmiany i zostały one skierowane
do dalszej diagnostyki.
Wnioski.
Nadal istnieje duże zapotrzebowanie na kontynuowanie
programów proilaktycznych, szczególnie wśród kobiet w wieku
40‑49 lat. Obserwuje się również duże zapotrzebowanie na
edukację prozdrowotną w zakresie teoretycznym i praktycznym.
W ostatnich latach w makroregionie lubelskim odsetek zachorowań
i umieralności z powodu raka piersi maleje.
Introduction.
Breast cancer is the most common malignant tumour
with the incidence of more than 20% of all cancer cases among Polish
women. Despite the prevalence of many risk factors for breast
cancer and negative statistics on morbidity and mortality of women in
Poland, in recent years there are observed a lot of actions positively
inluencing the situation. Some of them are prevention programs,
often saving health and lives of women.
Aim.
The evaluation of the efectiveness of breast cancer prevention
programs in the Lublin macroregion.
Material & method.
The research method was the analysis of
the breast cancer prevention program reports in 2007, 2008 and
2010, provided by the Regional Centre of Occupational Medicine
in Lublin. Screening tests of the three years covered a total of 3479
women.
Results.
The mostly studied group were women aged between 40‑49
years, who had given birth at least once before the age of 30 years.
On the average, 53% of the studied women regularly performed
breast self‑examination. About 64% of the women manifested the
mammography norm, 0.8% were diagnosed with suspected cancer,
while mild changes were found in the remaining study participants.
They have been also targeted for further diagnosis.
Conclusion.
There is still a great demand for continued prevention
programs, especially among women aged 40‑49 years. There has also
been observed the need for education on the health prevention ield
– in theoretical and practical meaning. In recent years the percentage
of breast cancer morbidity and mortality in the Lublin macroregion
has decreased.
Key words:
public health, breast cancer, preventive program
Słowa kluczowe:
zdrowie publiczne, rak piersi, program
proilaktyczny
©
Hygeia Public Health 2012, 47(2): 211-214
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dorota Siwczyńska
Katedra Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
ul. Chodźki 1, 20‑093 Lublin
tel. 605 833 715, e‑mail: d.siwczynska@gmail.com
www.h‑ph.pl
Nadesłano: 26.03.2012
Zakwaliikowano do druku: 21.05.2012
 212
Hygeia Public Health 2012, 47(2): 211-214
Wstęp
kobiet, które uczestniczyły w programie, dotyczył
przedziałuwiekowegood40do49lat.
Chorobyonkologicznesąjednązgłównychprzy-
czynumieralnościwspołeczeństwachkrajówwysoko
rozwiniętych.Wubiegłymdziesięcioleciuichrozwój
nasiliłsięszczególnie,cospowodowało,żenowotwo-
ry stały się poważnym problemem społecznym [1].
Wpopulacji kobiet jednym z najważniejszych prob-
lemów zdrowotnych jest rak piersi. Zapadalność na
tegotypurakawzrastaśrednioo3%wskalikażdego
roku [2]. Według Światowej Organizacji Zdrowia
Polskaznajdujesięna30miejscuwśród46krajówjeśli
chodziopoziomzachorowalnościnarakapiersi.Jed-
naknajbardziejniepokojącajestniskaprzeżywalność
(jedynie5-letnieprzeżycieu40%kobiet)powykryciu
nowotworu,pomimostatystycznieniewysokiegopo-
ziomuzachorowalności[3].
Przeanalizowano sprawozdania przygotowane
przezWOMPwLublinie.Przeanalizowanedokumen-
tydotycząkolejno,z2007r.–Programuzdrowotnego
w zakresie wczesnego wykrywania raka piersi dla
kobietpracujących,z2008r.–Sprawozdaniameryto-
rycznegozrealizacjiprogramówproilaktycznychdla
pracującychw2008r.orazz2010r.–Sprawozdania
merytorycznegozrealizacjiprogramówproilaktycz-
nychdlapracującychwroku2010.
Wyniki
Naetiopatogenezęrakagruczołusutkowegoma
wpływwieleczynników.Dotejgrupyzaliczasięm.in.
bezdzietność oraz późny wiek pierwszego porodu.
Wśródbadanychkobietzdecydowanąwiększośćsta-
nowiłyte,którerodziłyprzynajmniejjedenrazprzed
30r.ż.W2007r.byłoto78%kobiet,w2008r.–83%,
awroku2010–81%.
Według raportów opracowanych na podstawie
danych Centrum Onkologii w Warszawie liczba
odnotowanych zachorowań na nowotwór piersi
wwojewództwie lubelskim drastycznie wzrastała
w latach 1999-2003. Dopiero od 2007 r. obserwuje
się niewielki spadek zachorowań, a także obniżenie
poziomu umieralności spowodowanej tym rodzajem
nowotworu[4,5].
Kolejnymczynnikiem,któryzwiększamożliwość
zachorowanianarakapiersi,jestwystępowaniełagod-
nych zmian w piersiach. Pojawienie się dolegliwości
–takichjak:bólwpiersi,wyciekzbrodawki,wciąg-
nięcie brodawki, guzek, zgrubienie, czy zmiany na
skórze – powinny zmobilizować kobietę do podania
sięmammograii[8,9].Wśródkobietbiorącychudział
wbadaniuwroku2007,opisanepowyżejdolegliwości
wyczuło około 36%, w roku kolejnym prawie 34%,
aw2010r.jużtylko31%badanejpopulacji.
Wciąż wysoki wskaźnik zachorowań oraz sto-
sunkowopóźnerozpoznaniechorobynowotworowej
powodują, iż co roku pojawia się duża liczba kobiet
wymagającychopiekiszpitalnejiobciążającegolecze-
nia[6].Dlategonazmniejszenieumieralnościkobiet
wPolsceinaświeciedużywpływmawiedzaoraku
piersi,jegoprzyczynach,czynnikachryzykaorazme-
todachzapobieganiaiwczesnegowykrywaniachoroby.
Poznanie przyczyn i następstw znacznie zwiększa
szansęzarównojejuniknięcia,jakiwyleczenia[7].
Obokczynnikówryzykawystąpieniarakapiersi,
sąteżdziałaniaproilaktyczne,któreobniżająprawdo-
podobieństwozachorowania.Działaniatesąelemen-
tamiprozdrowotnegostylużycia,doktóregozalicza
sięm.in.regularniewykonywanąsamokontrolępiersi
przez kobiety. To proste i bezbolesne samobadanie
możepomócwwykryciunowotworuwjaknajwcześ-
niejszym stadium, co znacznie zwiększy szansę na
wyleczenie[7].Wedługdanychudostępnionychprzez
WOMP, systematyczne wykonywanie samobadania
piersiw2007r.deklarowałoponad52%kobiet,wroku
2008–ok.61%pań,natomiastw2010r.tylko45%
badanych.
Istotną rolę w redukcji ryzyka zachorowania
iwczesnejwykrywalnościodgrywająprogramyproi-
laktyczne,któreniejednokrotnieratujązdrowieiżycie
kobiet.
Cel pracy
Dokonanie oceny skuteczności realizowanych
programówproilaktycznychdotyczącychrakapiersi
wmakroregionielubelskim.
Ważnympunktemodniesieniadoprowadzonych
badańbyłaodpowiedźnapytanieoostatniowykony-
waną mammograię piersi. Wśród kobiet biorących
udział w badaniu najliczniejszą grupę na przełomie
trzech lat stanowiły te, które nigdy nie miały wy-
konywanej mammograii. W 2007 r. stanowiły one
52%badanejpopulacji,w2008r.–44%,aw2010r.
–43%.
Materiał i metoda
Według danych udostępnionych przez Woje-
wódzki Ośrodek Medycyny Pracy (WOMP) – Cen-
trum Profilaktyczno-Lecznicze w Lublinie w pro-
gramieproilaktycznymrakasutkaw2007r.wzięło
udział1385kobiet(Lublin–1085,Zamość–300),
w2008r.–1100kobiet(Lublin–800,Zamość–300),
aw2010r. – 994 kobiety (Lublin – 646, Zamość
–300).Wszystkieprzebadanekobietybyływwieku
od40do69lat.Jednakcorocznienajwiększyodsetek
Wyniki badań mammograficznych na przeło-
mietrzechanalizowanychlatsądośćzróżnicowane.
W2007r.normęstwierdzonou56%kobiet,w2008r.
Siwczyńska D i wsp. Ocena skuteczności programów proilaktycznych dotyczących raka piersi elementem zarządzania ...
213
u prawie 70% a w ostatnim badanym roku – 2010
u66% badanej populacji. Wykryte podejrzenie no-
wotworuzrokunarokbyłocorazmniejszeiwynosiło
kolejno 1,5% (2007 r.), 0,63% (2008 r.) i zaledwie
0,3%w2010r.Malejącatendencjapodejrzeniaraka
piersipokrywasięrównieżzezmniejszającąsięliczbą
występowaniałagodnychzmian,którezdiagnozowano
u42%kobietw2007r.,u30%w2008r.iuprawie
34%w2010r.Otrzymanewynikimammograiiskut-
kowałyskierowaniemnadodatkowebadania,takiejak:
USG,mammograiacelowanalubteżpowtórzeniem
badańzarokalboskierowaniemdoPoradniPatologii
Sutkau32%kobietw2007r.,34%–w2008r.i34,5%
w2010r.
kobietwwieku50-69lat,couniemożliwiamłodszym
kobietomwykonaniebezpłatnejmammograii,ajak
wskazują badania WOMP największą grupą wśród
badanejpopulacjibyłykobietywwieku40-49lat.
Województwo lubelskie obecnie znajduje się
wczołówce pod względem statystyk dotyczących
liczby kobiet objętych programem proilaktyki raka
piersi w Polsce z wynikiem 40,7%. Odsetek kobiet
zamieszkujących Lubelszczyznę, uczestniczących
wbadaniach,równieżzrokunaroknieznacznie,ale
wzrasta[11].Rozpowszechnienieprogramówproi-
laktycznych pozytywnie wpływa na wartości współ-
czynnikówzgonówkobietzpowodurakapiersi.Pod
tymwzględemwojewództwolubelskieporazkolejny
mazadowalającewynikiwstosunkudopozostałych
województw[12].
Dyskusja
Rak gruczołu sutkowego jest najczęściej wystę-
pującym nowotworem złośliwym u kobiet i stanowi
aż 20% wszystkich zachorowań na nowotwory zło-
śliwewśródPolek[10].Niewątpliwiejesttoproblem
społeczny,dotyczącywszczególnościkrajówwysoko
rozwiniętych,wtymPolski.
Wprowadzenieprogramówproilaktycznychraka
piersispowodowałonietylkopozytywnezmianywza-
chowaniachprozdrowotnychwśródkobietipozwoliły
nawczesnewykryciezmiannowotworowychuwielu
mieszkanek Lubelszczyzny, ale również umożliwiły
stworzeniejednolitegoiciągłegomonitoringudziałań
proilaktycznychwtymzakresie.Obecniemożliwyjest
stałynadzórnadwielomawskaźnikamiepidemiolo-
gicznymidotyczącymizgłaszalności,wykrywalności
iumieralnościnarakapiersi,copozwalanaefektywne
wykorzystanie potencjału programów proilaktycz-
nych.
Uwarunkowaniagenetyczneiwiekkobietynadal
pozostają głównymi czynnikami determinującymi
wystąpieniechoroby,jednakwostatnichlatachszcze-
gólną uwagę zwraca się również na czynniki ryzyka
związane ze stylem życia. Zaliczają się do nich: od-
żywianie,zmniejszenieaktywnościizycznej,nieko-
rzystneczynnikiprokreacyjne,stosowaniehormonów
[10].Istotnywpływnawczesnewykryciełagodnych
zmian ma odpowiednia proilaktyka. W jej zakres
wchodzizarównoedukacjakobiet,jakisamobadanie
oraz badania przesiewowe. Szczególny nacisk kła-
dzionynaprewencjęmauzasadnieniewpóźniejszych
wynikachleczenia,któreuzależnionesąodwykrycia
nowotworuwjaknajwcześniejszymstadium.
Podsumowanie wyników badań i wnioski
1. Występuje duże zapotrzebowanie na wykony-
wanie badań mammograicznych wśród kobiet
wprzedzialewiekowym40-49lat.
2. Obserwujesiędużezapotrzebowanienaedukowa-
niewzakresiesamobadaniapiersiipodkreślenie
rolisystematycznegowykonywaniabadań.
3. Skierowaniepacjentek,uktórychwykrytopatolo-
giędodalszejdiagnostyki,niejednokrotnieprzy-
czyniło się do uratowania ich zdrowia, anawet
życia.
4. Na odnotowany przez Centrum Onkologii
wWarszawie niewielki spadek zachorowań
iumieralności na raka piersi w województwie
lubelskim,bezpośredniwpływmogłymiećreali-
zowaneprogramyproilaktyczne.
5. Istnieje zapotrzebowanie na kontynuowanie
programówzewzględunadużąliczbęzaintere-
sowanychkobiet.
Pomimowystępowaniawieluczynnikówryzyka
raka piersi i niekorzystnych statystyk dotyczących
zapadalnościiumieralnościkobietwPolsce,wostat-
nichlatachobserwujesięwieledziałańwpływających
pozytywnienatęsytuację.Wwojewództwielubelskim
znaczącą rolę odgrywa systematycznie prowadzony
przez WOMP program profilaktyczny w zakresie
wczesnegowykrywaniarakapiersiukobietpracują-
cych.UzupełniaonNarodowyProgramZwalczania
Chorób Nowotworowych, którego jednym z ele-
mentów jest również zwalczanie nowotworu piersi.
Program Ministerstwa Zdrowia skierowany jest do
214
Hygeia Public Health 2012, 47(2): 211-214
Piśmiennictwo / References
1. Grodzki L, Łangowska-Grodzka B, Ziółkowski M. Ocena
proilaktykiwtórnejrakapiersiwśródmieszkanekTorunia.
ZdrowPubl2004,114(4):483-486.
2. Waliłko E. Proilaktyka raka sutka. Pielęg Położ 1995, 6:
7-11.
3. WabiszewskaE.Ocenaprogramuproilaktycznegowczesnego
wykrywania raka piersi zrealizowanego wwojewództwie
lubuskimw2001roku.ZdrowiePubliczne2005,115(2):
161-163.
4. Liczba zachorowań w podziale na województwa i grupy
wiekowe.RaportynapodstawieCentrumOnkologii(epid.
coi.waw.pl,dostęp10.04.2011r.).
5. Liczbazgonówwpodzialenawojewództwaigrupywiekowe.
RaportynapodstawieCentrumOnkologii(epid.coi.waw.pl,
dostęp10.04.2011r.).
6. Karwat ID, Kołłątaj W, Kołłątaj B, Piecewicz-Szczęsna H.
Ocena realizacji potrzeb informacyjnych i edukacyjnych
kobiet w trakcie szpitalnego leczenia raka gruczołu
piersiowego.ZdrowiePubliczne2010,120(4):351-355.
7. Kochaniec I. Program zdrowotny w zakresie wczesnego
wykrywania raka piersi dla kobiet pracujących. WOMP,
Lublin2007.
8. Salomon B, Kochaniec I. Sprawozdanie merytoryczne
zrealizacji programów proilaktycznych dla pracujących
wroku2008.WOMP,Lublin2008.
9. Kochaniec I. Sprawozdanie merytoryczne z realizacji
programówproilaktycznychdlapracującychwroku2010.
WOMP,Lublin2010.
10. Program proilaktyki raka piersi – część administracyjno-
l o g i s t y c z n a ( 2 0 0 5 - 2 0 1 0 ) . M i n i s t e r s t wo Z d row i a ,
Departament Polityki Zdrowotnej, Warszawa 2005 (www.
mz.gov.pl,dostęp15.04.2011r.).
11. Raport „Objęcie populacji programem profilaktyki raka
piersi”, Wojewódzki ośrodek koordynujący populacyjny
programwczesnegowykrywaniarakapiersi(www.onkologia.
lublin.pl,dostęp16.04.2011r.).
12. WojtyniakB,GoryńskiP(red).Sytuacjazdrowotnaludności
Polski.NarodowyInstytutZdrowiaPublicznego–Państwowy
ZakładHigieny,Warszawa2008:59-60.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl