Objawowe i przyczynowe ...

Objawowe i przyczynowe klasyfikacje wad wymowy - dyslalia, STUDIA- PEDAGOGIKA WCZESNOSZKOLNA I PRZEDSZKOLNA, ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Strona główna
>
Wady wymowy
>
Klasyfikacja
Wady wymowy w polskim pi
Ļ
miennictwie przyporz
Ģ
dkowane s
Ģ
do terminu dyslalia. Pod
tym jednym poj
ħ
ciem kryj
Ģ
si
ħ
ró
Ň
nego rodzaju zaburzenia i wady artykulacyjne
spowodowane ró
Ň
norodnymi czynnikami.
Dyslalia polega na niemo
Ň
no
Ļ
ci prawidłowego wymawiania jednego, kilku, kilkunastu,
a nawet wszystkich d
Ņ
wi
ħ
ków (bełkot) - dotyczy zaburze
ı
d
Ņ
wi
ħ
kowej strony j
ħ
zyka
objawiaj
Ģ
cych si
ħ
:
•
zniekształceniem głosek (ich deformacj
Ģ
),
•
zast
ħ
powaniem głosek (substytucj
Ģ
),
•
opuszczaniem głosek (elizj
Ģ
).
W wyniku powy
Ň
szych wad brzmienie mowy odbiega od ogólnie przyj
ħ
tej normy
wymawianiowej.
Terminowi dyslalia nadaje si
ħ
ró
Ň
ne znaczenie i ró
Ň
nie ustala si
ħ
zakres tego poj
ħ
cia.
W opinii wielu autorów zawieraj
Ģ
si
ħ
w nim wszelkie zaburzenia artykulacyjne. Chodzi tu
zarówno o te, które s
Ģ
wynikiem wolniejszego tempa i rytmu rozwojowego, jak i te, które
towarzysz
Ģ
powa
Ň
nym schorzeniom. Poj
ħ
ciem tym okre
Ļ
la si
ħ
pojedyncze formy zaburze
ı
w realizacji d
Ņ
wi
ħ
ków mowy, a tak
Ň
e formy, które wyst
ħ
puj
Ģ
wspólnie z innymi
zaburzeniami, a zaburzenia artykulacyjne s
Ģ
tylko jednym z objawów. Te liczne zmiany
w zakresie poj
ħ
cia DYSLALIA sprawiaj
Ģ
,
Ň
e raz jest ona traktowana jako zaburzenie j
ħ
zyka,
a innym razem jako zaburzenie artykulacji, lub te
Ň
zaburzenie rozwoju j
ħ
zyka.
Ró
Ň
norodno
Ļę
definiowania
dyslalii
obrazuje
poni
Ň
szy
wykres:
Przedstawiciele pierwszej grupy to I. Styczek i S. Grabias. Według Styczek dyslalia stanowi
zej
Ļ
ciow
Ģ
, przemijaj
Ģ
c
Ģ
, mniej nasilon
Ģ
posta
ę
alalii wskutek pó
Ņ
niejszego dojrzewania
struktur mózgowych.
W takim rozumieniu I. Styczek wyró
Ň
nia dwa rodzaje dyslalii:
a.
dyslalia percepcyjna inaczej sensoryczna, impresywna, receptywna.
Wymowa wyrazów jest zniekształcona, ale dziecko nie poprawia si
ħ
i nawet nie
próbuje prawidłowo artykułowa
ę
głosek, bo nie ma prawidłowych wzorców
słuchowych. Efektem jest zjawisko wypowiadania tego samego wyrazu w ró
Ň
ny
sposób. W komunikacji słownej wyst
ħ
puje nadmierna gestykulacja i mimika twarzy.
Powtórzenie i rozró
Ň
nienie nowych d
Ņ
wi
ħ
ków sprawia wiele trudno
Ļ
ci. Objawom
mo
Ň
e towarzyszy
ę
amuzja czyli trudno
Ļę
w rozpoznawaniu melodii. Mowa jest
agramatyczna, rozumienie wyrazów utrudnione. Dziecko ma trudno
Ļę
w znalezieniu
słów adekwatnych do sytuacji. Na skutek wyst
ħ
powania zaburze
ı
słuchu
fonematycznego dziecko ma du
Ň
e trudno
Ļ
ci w rozró
Ň
nianiu głosek ró
Ň
ni
Ģ
cych si
ħ
jedn
Ģ
cech
Ģ
, np. głoski d
Ņ
wi
ħ
czne i bezd
Ņ
wi
ħ
czne. Ma równie
Ň
problemy
z rozró
Ň
nianiem wyrazów ró
Ň
ni
Ģ
cych si
ħ
jedn
Ģ
głosk
Ģ
, np. nas- nasz, was- wasz,
albo ma trudno
Ļę
z rozró
Ň
nianiem wyrazów, w których wyst
ħ
puj
Ģ
głoski podobne,
np. zeszyt, scena, Szczecin.
b.
dyslalia ekspresywna inaczej motoryczna, ruchowa, rozwojowa.
Charakteryzuje si
ħ
z jednej strony dobrym rozumieniem, a je
Ļ
li jest ono zaburzone
to tylko w stopniu nieznacznym, a z drugiej strony natomiast utrudnione mo
Ň
e by
ę
rozumienie długich zło
Ň
onych zda
ı
. Dyslalii ekspresywnej mo
Ň
e towarzyszy
ę
obni
Ň
ona sprawno
Ļę
ruchowa, niezr
ħ
czno
Ļę
w wykonywaniu precyzyjnych ruchów,
trudno
Ļ
ci w odtwarzaniu melodii, pomimo rozpoznawania fałszu u siebie i u innych.
Głoski mog
Ģ
by
ę
artykułowane prawidłowo, wyst
ħ
puj
Ģ
jednak trudno
Ļ
ci
w artykułowaniu grup spółgłoskowych i wyrazów. Dziecko ma trudno
Ļ
ci w ł
Ģ
czeniu
głosek w wi
ħ
ksze cało
Ļ
ci.
Stopnie nasilenia dyslalii motorycznej mog
Ģ
by
ę
ró
Ň
ne.
•
w dyslalii motorycznej du
Ň
ego stopnia dzieci mog
Ģ
artykułowa
ę
tylko niektóre
głoski według Styczek s
Ģ
to: a, o i spółgłoski t, d
•
dyslalia motoryczna małego stopnia charakteryzuje si
ħ
myleniem głosek
ró
Ň
ni
Ģ
cych si
ħ
jedn
Ģ
cech
Ģ
na skutek niestało
Ļ
ci wzorców kinestetyczno-
ruchowych lub ich braku.
Logopedyczna klasyfikacja dyslalii według S. Grabiasa
okre
Ļ
la dyslali
ħ
jako wycofuj
Ģ
ce si
ħ
stadium alalii
, w której kompetencje j
ħ
zykowe nie wykształcaj
Ģ
si
ħ
w ogóle lub wykształcaj
Ģ
si
ħ
w stopniu niewystarczaj
Ģ
cym do realizacji prawidłowej wypowiedzi w zwi
Ģ
zku
z niewła
Ļ
ciwie funkcjonuj
Ģ
cym słuchem fonematycznym.
Przedstawiciele drugiej grupy zajmuj
Ģ
stanowisko,
Ň
e
dyslalia jest zaburzeniem artykulacji
B. Sawa uwa
Ň
a,
Ň
e dyslalia to zaburzenie artykulacyjne polegaj
Ģ
ce na zniekształcaniu,
opuszczaniu i wstawianiu głosek. H. Spionek okre
Ļ
la dyslali
ħ
jako zaburzenie mowy
polegaj
Ģ
ce na niemo
Ň
no
Ļ
ci prawidłowego wymawiania okre
Ļ
lonych d
Ņ
wi
ħ
ków. A. Balejko
z kolei uwa
Ň
a,
Ň
e jest to zaburzenie mowy polegaj
Ģ
ce na niemo
Ň
no
Ļ
ci prawidłowego
wypowiadania jednego lub kilku d
Ņ
wi
ħ
ków. Uwa
Ň
a,
Ň
e jest to zaburzenie d
Ņ
wi
ħ
kowej strony
j
ħ
zyka wyra
Ň
aj
Ģ
ce si
ħ
w formie zniekształcania d
Ņ
wi
ħ
ków b
Ģ
d
Ņ
takiego ich zast
ħ
powania,
Ň
e w rezultacie brzmienie jest niezgodne ze społeczn
Ģ
norm
Ģ
wymawianiow
Ģ
. Schulthes
zdefiniował poj
ħ
cie dyslalii bior
Ģ
c za podstaw
ħ
przyczyny jej powstania i okre
Ļ
la jako wad
ħ
wymowy polegaj
Ģ
c
Ģ
na niemo
Ň
no
Ļ
ci wymawiania jednego b
Ģ
d
Ņ
kilku d
Ņ
wi
ħ
ków, która
spowodowana jest defektami narz
Ģ
dów mowy. W. Ołtuszewski, dyslali
Ģ
nazwa wad
ħ
wymowy, która nie jest spowodowana defektami w obr
ħ
bie aparatu artykulacyjnego.
To zaburzenie mowy pochodzenia korowego: wolniejsze przyswajanie sobie j
ħ
zyka wskutek
opó
Ņ
nionego wykształcenia si
ħ
pewnych struktur mózgowych.
M. E. Chwatcew uwa
Ň
a,
Ň
e dyslalia to jedna z form wad wymowy uwarunkowana defektami
narz
Ģ
dów mowy b
Ģ
d
Ņ
ich niesprawno
Ļ
ci
Ģ
. Prawdima wyró
Ň
nia z wad wymowy te zaburzenia
artykulacyjne, które nie s
Ģ
spowodowane defektami słuchu i nale
ŇĢ
do dyslalii.
W 1977 r. Mi
ħ
dzynarodowe Towarzystwo Logopedów i Foniatrów zaproponowało, by
przedrostek
a-
oznaczał brak jakiej
Ļ
funkcji,
dys-
Ļ
wiadczył o jej zniekształceniu,
ograniczeniu, rdze
ı
lalia
oznaczał zaburzenia czynno
Ļ
ci narz
Ģ
dów artykulacyjnych,
zlokalizowanych na najni
Ň
szym pi
ħ
trze mechanizmów mowy. W
Ļ
wietle tych zalece
ı
,
o dyslalii jako odr
ħ
bnej jednostce nozologicznej nale
Ň
y mówi
ę
wówczas, gdy przyczyny
zaburze
ı
zlokalizowane s
Ģ
na najni
Ň
szym pi
ħ
trze mechanizmów mowy.
Według klasyfikacji foniatrycznej do dyslalii zalicza si
ħ
nast
ħ
puj
Ģ
ce wady wymowy:
•
sygmatyzm,
czyli nieprawidłow
Ģ
realizacj
ħ
głosek
dentalizowanych:
(
ĺ
,
ń
,
Ę
, D
ń
, S, Z, C, DZ, SZ,
ņ
, CZ, D
ņ
)
•
rotacyzm, czyli nieprawidłow
Ģ
realizacj
ħ
głoski R
•
kappacyzm, czyli nieprawidłow
Ģ
realizacj
ħ
głoski K
•
gammacyzm, czyli nieprawidłow
Ģ
realizacj
ħ
głoski G
•
lambdacyzm, czyli nieprawidłow
Ģ
wymow
ħ
głoski L
•
betacyzm, czyli nieprawidłow
Ģ
realizacj
ħ
głoski B
•
mow
ħ
bezd
Ņ
wi
ħ
czn
Ģ
, czyli wymawianie głosek d
Ņ
wi
ħ
cznych jak ich bezd
Ņ
wi
ħ
czne
odpowiedniki
•
rynolalia (nosowanie)
•
palatolalia
•
inne odchylenia od normalnej artykulacji.
H. Mierzejewska i D. Emiluta-Rozya to autorki drugiej współczesnej klasyfikacji zaburze
ı
mowy. Według nich termin dyslalia powinien odnosi
ę
si
ħ
tylko do tych przypadków:
•
które s
Ģ
zwi
Ģ
zane z nieprawidłow
Ģ
budow
Ģ
narz
Ģ
dów mowy, słuchu i zlokalizowane
s
Ģ
na obwodzie;
•
w których zaburzenia artykulacyjne s
Ģ
jedynym, izolowanym objawem zaburze
ı
mowy lub zaburze
ı
rozwoju
mowy;
•
które nie s
Ģ
wynikiem uszkodze
ı
lub dysfunkcji zlokalizowanych na wy
Ň
szych (ni
Ň
obwodowe) pi
ħ
trach mechanizmów mowy, ani te
Ň
nie wynikaj
Ģ
z deprywacji
Ļ
rodowiskowej.
G. Jastrz
ħ
bowska uwa
Ň
a,
Ň
e dyslalia odnosi si
ħ
do zaburze
ı
artykulacyjnych o
Ļ
ci
Ļ
le
okre
Ļ
lonej etiologii. Przyczyna zlokalizowana jest na najni
Ň
szym pi
ħ
trze mechanizmów
mowy czyli w obwodowych narz
Ģ
dach mownych lub przyczyn
Ģ
jest dysfunkcja receptora
słuchu. Jednocze
Ļ
nie zaznacza,
Ň
e dyslalia odnosi si
ħ
do zaburze
ı
tylko płaszczyzny
segmentalnej wypowiedzi słownej. Dyslali
Ģ
powinni
Ļ
my nazywa
ę
„...tylko te zaburzenia
artykulacji, które s
Ģ
wyrazem trudno
Ļ
ci w tworzeniu substancji fonicznej w płaszczy
Ņ
nie
segmentalnej o
Ļ
ci
Ļ
le okre
Ļ
lonej etiologii tzn. wynikaj
Ģ
cej z defektów strukturalnych
w obr
ħ
bie krtani, jamy ustnej, jamy nosowej, receptora słuchowego, którym mog
Ģ
cho
ę
nie
musz
Ģ
towarzyszy
ę
dodatkowe problemy, takie jak: niewielkie zaburzenie słuchu, obni
Ň
enie
inteligencji, sprawno
Ļ
ci motorycznej czy opó
Ņ
nienie rozwoju mowy. Jednak problemy te nie
mog
Ģ
by
ę
na tyle powa
Ň
ne, by mo
Ň
na je było uzna
ę
za wystarczaj
Ģ
c
Ģ
przyczyn
ħ
zaburze
ı
artykulacji. Do dyslalii powinno si
ħ
zalicza
ę
te wady wymowy, które s
Ģ
efektem braku
anatomicznych warunków do poprawnej wymowy”. Dzi
ħ
ki temu stwierdzeniu mo
Ň
na
powiedzie
ę
,
Ň
e pogl
Ģ
dy autorki wci
Ģ
gaj
Ģ
j
Ģ
te
Ň
do objawów jak i przyczyn.
A zatem, dyslalia według Jastrz
ħ
bowskiej to, to samo co dysglosja według Styczek. L.
Kaczmarek terminem dyslalia okre
Ļ
lił wadliw
Ģ
realizacj
ħ
fonemów w płaszczy
Ņ
nie
segmentalnej. Autor nie wskazuje wyra
Ņ
nej przyczyny, uwa
Ň
a bowiem,
Ň
e jest to zaburzenie
artykulacji o ró
Ň
nej etiologii.
Według G. Demel dyslali
Ģ
jest nieprawidłowo
Ļę
w realizacji jednej głoski, wielu głosek,
lub te
Ň
niemal wszystkich głosek od razu, natomiast kra
ı
cowy stan autorka nazywa bełkotem.
W diagnostycznej i statystycznej klasyfikacji zaburze
ı
psychicznych termin dyslalia nie
pojawia si
ħ
w ogóle. Zamiast niego jest zaburzenia fonologiczne, które oznaczaj
Ģ
upo
Ļ
ledzenie u
Ň
ywania rozwojowo oczekiwanych d
Ņ
wi
ħ
ków odpowiednich do wieku
i dialektu osobnika. Zaburzenia te dotycz
Ģ
bł
ħ
dów w produkcji fonologicznej zwi
Ģ
zanych
z upo
Ļ
ledzeniem j
ħ
zykowej kategoryzacji d
Ņ
wi
ħ
ków. W tej klasyfikacji zaburzenia nie
powstaj
Ģ
w wyniku upo
Ļ
ledzenia motoryki, upo
Ļ
ledzenia sensorycznego, zaburze
ı
neurologicznych, upo
Ļ
ledzenia umysłowego, deprywacji
Ļ
rodowiskowej, a ich pochodzenie
jest nieznane.
Trzecia grupa autorów uwa
Ň
a,
Ň
e
dyslalia jest zaburzeniem rozwoju j
ħ
zyka
w aspekcie
artykulacyjnym (fonologicznym). Przedstawicielem tej grupy jest H. Rodak. W swojej
ksi
ĢŇ
ce „Terapia dziecka z wad
Ģ
wymowy” wyja
Ļ
nia,
Ň
e dyslalia to zaburzenie mowy,
a wła
Ļ
ciwie zaburzenie rozwoju mowy dotycz
Ģ
ce tylko jednego aspektu j
ħ
zyka, a mianowicie
artykulacyjnego. A. Pruszewicz do zaburze
ı
artykulacji wł
Ģ
czył zjawisko rozwojowe zwane
przez niego bełkotem czyli dyslali
Ģ
. Dyslalia to zaburzenie artykulacji, w którym brakuje
zupełnie poszczególnych głosek jako fonemów mowy ojczystej lub zespołu głosek. S
Ģ
one
zast
ħ
powane przez inne głoski, b
Ģ
d
Ņ
te
Ň
tworzone w sposób wadliwy. Zaburzenie
to wyst
ħ
puje w rozwoju mowy i j
ħ
zyka.
W Mi
ħ
dzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10-
rewizja dziesi
Ģ
ta) w
Ļ
ród zaburze
ı
rozwoju psychicznego wyró
Ň
nia si
ħ
zaburzenia rozwoju
mowy i j
ħ
zyka. ICD-10 uznaje dyslali
ħ
jako jedn
Ģ
z wielu form specyficznych zaburze
ı
artykulacji, w którym posługiwanie si
ħ
przez dziecko d
Ņ
wi
ħ
kami mowy jest poni
Ň
ej poziomu
odpowiedniego do wieku umysłowego, przy prawidłowym rozwoju pozostałych umiej
ħ
tno
Ļ
ci
j
ħ
zykowych.
Do najwa
Ň
niejszych przyczyn dyslalii nale
ŇĢ
:
•
zaburzenia słuchu fonemowego
•
zaburzenia syntezy i analizy słuchowej, niedosłuch, głuchota.
•
niska gotowo
Ļę
do obserwowania i na
Ļ
ladowania mowy otoczenia
•
czynniki społeczne - niepoprawny wzorzec wymowy słyszany w rodzinie
•
obni
Ň
ony poziom inteligencji
•
opó
Ņ
niony rozwój psychomotoryczny dziecka
•
anatomiczne uszkodzenia obwodowych organów mowy (aparat artykulacyjny), przy
czym zniekształcenia warg raczej nie powoduj
Ģ
dyslalii, ale anomalia w zakresie
uz
ħ
bienia i wady zgryzu mog
Ģ
powodowa
ę
zniekształcenia artykulacji głosek
z
ħ
bowych; istotny ze wzgl
ħ
du na dobr
Ģ
wymow
ħ
jest tak
Ň
e stan podniebienia
•
słaba sprawno
Ļę
narz
Ģ
dów mowy oraz choroby organiczne systemu nerwowego.
UWAGA!
Nie nale
Ň
y myli
ę
dyslalii jako wadliwej wymowy z opó
Ņ
nionym rozwojem mowy, który
przejawia si
ħ
w: pó
Ņ
nym gaworzeniu, pó
Ņ
niejszym wymawianiu pierwszych słów i zda
ı
.
Przyczyn
Ģ
dyslalii mog
Ģ
by
ę
tak
Ň
e:
•
czynniki wrodzone
•
opó
Ņ
nienie rozwoju umysłowego
•
uszkodzenia centralnego układu ruchowego
•
słaba pami
ħę
słuchowa, oraz słuch fonematyczny
Przyczyn opó
Ņ
nienia mowy upatruje si
ħ
tak
Ň
e:
•
w czynnikach dziedzicznych (st
Ģ
d tak cz
ħ
ste pytania do rodziców, o to w jakim wieku
oni zacz
ħ
li mówi
ę
),
•
w osłabieniu uwagi i ogólnej sprawno
Ļ
ci motorycznej wszystkich mi
ħĻ
ni, wi
ĢŇ
e si
ħ
z tym równie
Ň
pó
Ņ
niejsze ni
Ň
zwykle siadanie, stawanie i chodzenie. Niekiedy
opó
Ņ
nienie rozwoju mowy mo
Ň
e wynika
ę
z poczucia odrzucenia spowodowanego
pojawieniem si
ħ
młodszego rodze
ı
stwa w domu.
Opracowanie - Marzena Mieszkowicz - neurologopeda
Strona główna
>
Wady wymowy
>
Klasyfikacja
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl