ODRODZENIE

ODRODZENIE, FILOZOFIA

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ODRODZENIE
Odrodzenie (Renesans) – pocz. XIV w. – pocz. XVII w., główny nurt w XV i XVI w.
Nazwa „renesans” (wł.
rinascita
– odrodzenie) została uŜyta po raz pierwszy w 1550 roku
przez G. Vasariego (w odniesieniu do sztuki) na określenie powrotu do wzorców antycznych.
J. Michelet (1855) – wyróŜnienie renesansu jako oddzielnej epoki historyczno-kulturowej.
J. Burckhardt – badania nad renesansem, akcentujące odkrycie w tej epoce człowieka i natury
(
Kultura Odrodzenia we Włoszech
, 1860).
Geneza okresu
1. Epoka po wojnach krzyŜowych (XIV – XV w.) w południowej Europie (Italia), mającej za
sobą wędrówki wielonarodowego i wielokulturowego rycerstwa do Ziemi Świętej – otwartość
na obce i nowe idee.
2. Kryzys cesarstwa rzymskiego narodu niemieckiego oraz monarchii francuskiej – utrata
wpływów w Italii, pojawienie się niezaleŜnych księstw włoskich, powstanie miast-państw,
upadek dotychczasowej tradycji przekazywania władzy (feudalne „świadectwo krwi” zostaje
zastąpione przez siłę ekonomiczną i militarną).
3. Odkrycia geograficzne, rozwój handlu i Ŝeglugi, pojawienie się kapitału ruchomego obok
dotąd niemal wyłącznego kapitału nieruchomego (ziemskiego) – akumulacja pierwotna
kapitału.
4. ZagroŜenie Bizancjum, spadkobiercy kultury i filozofii greckiej (przechowywanie i
opracowywanie staroŜytnych manuskryptów w klasztorach) ze strony imperium
Ottomańskiego (zdobycie Konstantynopola w 1454) – migracja uczonych do Italii.
5. Sobór florencki (15??) – chwilowe zbliŜenie chrześcijaństwa zachodniego i wschodniego,
wyprawy delegatów papieskich, owocujące zwoŜeniem na Zachód manuskryptów.
6. Dominacja arystotelizmu w późnym średniowieczu w postaci arystotelesowskiej metafizyki
(hylemorfizmu) i logiki (sylogistyki) – skostnienie scholastyki, przekształcenie jej w sztywny
schemat uczenia się, krępujący swobodę myśli i rozwój kultury.
Konsekwencją zapoznania się z nieznanymi dotąd dziełami filozofów greckich (gł. Platona i
neoplatoników, ale równieŜ greckiego Arystotelesa) i buntu przeciwko scholastyce było
odŜycie i rozkwit filozofii akademickiej, platońskiej i neoplatońskiej.
Periodyzacja filozofii odrodzenia
1. XIV w. – początek odrodzenia we Włoszech, związany z docenieniem antyku,
prekursorska działalność
poetów
(Petrarca, Boccacio)
2. XV w. – „
humaniści
” (gł. platonizm i neoplatonizm)
3. Koniec XV w. – XVI w. – „
aleksandryści
” (filozofia przyrody inspirowana
arystotelizmem, opis natury w kategoriach Arystotelesa)
4. 1560/1570 – pocz. XVII w. – powstanie opartej na doświadczeniu
nauki
, posługującej się
metodycznie prowadzonym eksperymentem (Kopernik, Kepler, Tycho de Brahe, Galileusz),
krytycznej wobec spekulacji, uwalniającej naukę od astrologii i alchemii
Cechy epoki
-
powrót do antyku
we wszystkich jego postaciach – w sztuce, historii i filozofii,
- pojawienie się ludzi wolnych, m. in. uczonych-humanistów, pracujących na potrzeby
moŜnych protektorów (np. hymny pochwalne),
- społeczny indywidualizm, będący zaprzeczeniem średniowiecznego kolektywizmu,
oŜywienie ludzkiej działalności, nowa mentalność i nowy system wartości, pluralizm
kulturowy,
- docenienie wartości wykształcenia (w XIV-wiecznej Florencji wszyscy obywatele umieli
czytać), powstanie bibliotek i akademii, przymusowo zatrudniających wybitnych uczonych
(Bessarion, Plethon), m. in. w Padwie, Florencji, Rzymie i Neapolu,
- początki świadomości historycznej – rolę legitymacji historycznej przejmują (po teologii)
staroŜytne ruiny, pojawia się zamiłowanie do zabytków, powrót do tradycji historycznej i
narodowej – zaczątki patriotyzmu (Machiavelli),
- brak dominującego sposobu myślenia, wielkich systemów filozoficznych i wybitnych
twórców,
- magiczna świadomość ówczesnych uczonych (obecność przesądów, astrologii i magii w
znacznie większym stopniu niŜ w średniowieczu, związana z dąŜeniem do szybkiego
zdobycia wiedzy absolutnej),
Filozofia inspirowana rozwojem nauki
Stopniowa destrukcja średniowiecznej wizji świata jako zamkniętego, skończonego i
zhierarchizowanego:
- filozoficzne i teologiczne spekulacje Mikołaja z Kuzy o nieskończoności wszechświata,
kontynuowane później przez G. Bruno,
- Kopernik, Kepler – świat jest skończony, otoczony sferą gwiazd stałych, jego środkiem
(zamiast Ziemi) staje się Słońce,
- Galileusz – teza o nieskończoności czasowej i przestrzennej wszechświata jako wniosek z
obserwacji empirycznych (przez teleskop moŜna zobaczyć dotąd niewidzialne obiekty, muszą
one zatem znajdować się dalej od obserwatora), będąca przedmiotem oskarŜenia o herezję.
Konsekwencją światopoglądową było usunięcie wartościowania struktury bytu.
Spór o próŜnię:
- pleniści (arystotelicy, Kartezjusz, Leibniz) – próŜnia nie istnieje, przestrzeń jest zawsze
wypełniona,
- wakuiści (Newton) – świat to pusta przestrzeń, w której poruszają się cząsteczki materialne
o strukturze granulowatej.
Argumenty Newtona miały charakter teologiczny – kwestionowanie istnienia próŜni wyrzuca
Boga ze świata, próŜnia jest niematerialnym „boskim organem” obecności,
sensorium Dei
.
Rozwój nauki potwierdził koncepcję wakuistyczną, ale wówczas związana ona była juŜ z
mechanicyzmem i materializmem, a nie teizmem.
Kuzańczyk, Bruno – 2 nieskończoności: Bóg –
infinitum
, świat –
indeterminatum
KUZAŃCZYK
Etapy filozofii:
I. poł. lat 30 – gł. zagadnienia teologiczne (o jedności chrześcijan, o wyŜszości papieŜa lub
soboru itp.)
II. 1437/1438 – podróŜ do Konstantynopola na polecenie papieŜa w celu towarzyszenia
cesarzowi bizantyńskiemu w drodze do Ferrary na obrady dotyczące połączenia Kościoła
wschodniego i zachodniego. Filozoficzne olśnienie – pytania o Boga i relację Boga do świata.
Jedność leŜąca w Nieskończonym Bogu wyprzedza wszelkie zróŜnicowanie.
De docta ignorantia
(
O oświeconej niewiedzy
, 1440) – ujęcie problemów w kategoriach
filozoficznych, nie teologicznych, połączone z uŜyciem metody matematycznej.
De coniecturis
(O przypuszczeniach, )
III. O transmutacjach geometrycznych (1450)
IV. Przekonanie o niewystarczalności matematyki i kategorii filozofii, wprowadzenie
kategorii światła.
De possest
, 1460 – dzieło o tym, co ma charakter moŜnościowy (
poss
-) i bytowy (-
est
)
zarazem.
Punkt wyjścia – pytanie o człowieka. Cechą swoistą, charakterystyczną dla natury człowieka
jest dąŜność do poznania.
Poznanie jest porównywaniem. Porównywanie zakłada:
- przedmioty porównywania, których musi być więcej niŜ 1,
- narzędzie porównywania, czyli miarę.
Miara pozwala na ukonstytuowanie i rozpoznanie określonych elementów.
Jedność (jeden) – miara, skala, nie będący liczbą kreator liczb.
To, co się porównuje, musi być pod pewnymi względami podobne do siebie i zarazem róŜne
(pod innymi względami), musi być odniesione do tej samej miary.
Jak poznać prawdziwie, doskonale, wiarygodnie?
Miara musi być doskonała i absolutna, a nie konwencjonalna.
Bóg, nieskończoność są absolutną jedynką, tym, od czego nic nie moŜe być zarazem większe
(waŜniejsze, doskonalsze) i mniejsze (bardziej podstawowe).
Nie istnieje miara pozwalająca przyłoŜyć nieskończoność do skończoności. Nie moŜna
osiągnąć absolutnej miary, zatem poznanie moŜe być tylko prawdopodobne.
Podział władz poznawczych człowieka:
(I)
Zmysły
– wiedza od nich uzyskiwana ma charakter stwierdzający, ma postać „coś jest
jakieś”, np. „ten liść jest zielony”.
(II) Rozum
(
ratio
) – jego funkcją jest stwierdzanie i zaprzeczanie (np. „ten liść jest zielony i
nie jest Ŝółty”), posługuje się językiem matematyki, odpowiada za prawdopodobność wiedzy.
(III)
Intelekt
– umie przekroczyć rozum, zaprzeczając jego przeciwieństwom. Odkrywa
realny brak sprzeczności tam, gdzie dostrzega je rozum, odkrywa moŜliwość jedności
(łączenia, znoszenia się) przeciwieństw. W jego świetle przeciwieństwa stają się realnie
toŜsame ze sobą. Intelekt dociera do miary, czemu towarzyszy zawieszenie stosowalności
matematyki. Język przestaje być racjonalny, odwołuje się jednak do pewnych symboli.
Poznanie ludzkie moŜe rozwijać się w nieskończoność, ale tylko w obrębie gatunku, a nie
jednostek.
Bóg jest na górze i na dole.
Bóg jest nieskończonością nieskończenie odległą od człowieka.
Człowiek nieskończenie zbliŜa się do Boga, pozostając względem niego nieskończenie blisko
i nieskończenie daleko zarazem.
Wszechświat = wszystko
Istnieje tylko Bóg – poza Bogiem nie istnieje nic, poza nim nie ma miejsca na wszechświat.
Wszechświat nie moŜe zatem istnieć poza Bogiem, jest względem Boga immanentny.
Pojęcia rozwinięcia i zwinięcia.
Bóg jest cały w całym wszechświecie, jest prosty (niezłoŜony, pozbawiony części), jest
przyczyną wszystkiego.
Wszystko jest w Bogu, poniewaŜ bez jedności (Boga) nie byłoby wielości (wszechświata).
Jedność jest przyczyną i racją wielości.
Świat jest nieskończony (nieograniczony w czasie i przestrzeni), ale sam nie jest
nieskończonością. Jest „nieskończoną kulą” (przez analogię), nie ma obrzeŜa (które jest
wszędzie i nigdzie) ani środka (który jest wszędzie i nigdzie).
Hierarchia bytów – byt jest tym doskonalszy, im jest lepiej poznawalny, tzn. im bliŜej
nieskończoności się znajduje.
FICINO
Przekłady Platona, Hermesa Trismegistosa i Jamblicha na łacinę (z wtrętami własnymi).
 Pytanie: czym właściwie jest filozofia? Filozofia to poszukiwanie i badanie Boga. Aby mówić
o filozofii i dojść do jej najwyŜszego stopnia, naleŜy przejść przez 2 stopnie:
1.
Theologia pseudoplatonica
(
Teologia platońska
, ) – odkrycie, Ŝe wszystkie dzieła
filozoficzne i teksty religijne odnoszą się w istocie do jednej i tej samej prawdy, Ŝe kaŜde z
nich odkrywa określoną prawdę o Bogu, Ŝe róŜnią się one jedynie stopniem dokładności
odsłonięcia. Nie prowadzi to jeszcze do poznania Boga, unaocznia jedynie, Ŝe naleŜy przebyć
długą (chociaŜ skończoną) drogę i poszukiwać (poniewaŜ kaŜde dzieło coś odkrywa i
jednocześnie coś zakrywa).
2. Ujrzenie jednej prawdy z róŜnych perspektyw (róŜnych objawień), poznanie
rzeczywistości, za którą stoi Bóg. Bóg jest poznawany taki, jaki jest poznawalny racjonalnie.
Doskonalsze poznanie Boga moŜe być tylko mistyczne.
De vita
(
O Ŝyciu
, 1495) – cały świat jest uduchowiony, Ŝywy i zhierarchizowany. Człowiek
jest zwornikiem i horyzontem świata, łączącym sobą to, co cielesne z tym, co nadzmysłowe.
PrzewyŜsza zarówno ciała, jak i anioły tym, Ŝe jest wolny, moŜe zmieniać swój los, „jego los
to brak losu”. Reprezentantem i wyróŜnikiem godności ludzkiej jest aktywność
(intelektualna).
MIRANDOLA
Próba syntezy platonizmu i arystotelizmu (z wielu nurtów, m. in. arabskich i Ŝydowskich).
Próba klasyfikacji magii, wyodrębnienie magii „uczonej” („białej”), nie wchodzącej w
konflikt z religią, intelektualnej, będącej kolejną metodą zdobywania wiedzy.
ARYSTOTELICY
Kwestia duszy – czy dusza jest śmiertelna, czy nie, czy jest wspólna, czy jednostkowa, czy
problemy te są w ogóle rozwiązywalne?
POMPONAZZI
Argumenty w sporach o duszę są równosilne – kwestia duszy jest kwestią neutralną
filozoficznie i dotyczy jedynie wiary.
BRUNO
Czym jest nieskończoność, ile jest nieskończoności? Paralelność nieskończoności aktu kreacji
i nieskończoności procesu rozwoju ludzkiej wiedzy. Człowiek w rozwoju wiedzy moŜe
osiągnąć wiedzę pełną i adekwatną, zbliŜoną do aktu kreacji.
Rozwój i postęp ilościowy moŜe przejść w rozwój i postęp jakościowy, i odwrotnie.
Nie ma jednej nieskończoności – przejście miedzy nieskończonościami jest wyraźną zmianą
jakościową.
Pierwszy nowoŜytny filozof języka – język jest w stanie adekwatnie oddawać
nieskończoność, pojęcia nie są konwencjonalne, odnoszą się do rzeczy i uŜytkowników
języka, wszystkie są niepuste, znaczenia pojęć są jednymi z nieskończonej ilości znaczeń
danego pojęcia.
Nie ma niczego poza światem – Bóg jest w świecie, ale jest inaczej.
BACON
DESCARTES
Okazjonalizm
– radykalna konsekwencja kartezjanizmu. Rozwiązanie interakcji substancji
niezadowalające. Próba rozwiązania. Wpływy kartezjan we Francji i Holandii.
Arnold Geulincx
– interakcji nie ma. Jak zatem zachodzi paralelizm między procesami w
obu substancjach? Definicja działania (bycia sprawcą zmiany) –
działa tylko ten, kto zna
skutek i środki potrzebne do tego działania, drogi, na jakich ono się odbywa
.
Agens
(działający) jest wyposaŜony w pełną wiedzę, nie jest nim człowiek (substancja
myśląca), który tylko rejestruje fakty. To nie dusza działa, ani tym bardziej ciało (Kartezjusz:
ciało jest tylko rozciągłe geometrycznie i podzielne w nieskończoność; aby jasno i wyraźnie
zrozumieć ciało, wystarczy poznać rozciągłość, brak jakości, m. in. autonomicznej
przyczynowości w sobie – pochodzi od duszy lub Boga – stałość udzielonej energii). RównieŜ
dusza (myślenie) jest bierna i bezsilna – źródło działania musi być zewnętrzne. Nazywamy
pewne zdarzenia przyczynami i skutkami (według następowania, sekwencji, sąsiadowania),
ale nie moŜemy ich poznać dogłębnie – pozostaje tylko empiryczna rejestracja. Przyczyny
naturalne to tylko okazje do zadziałania woli boskiej, skutki to tylko jej rezultaty. Paralelne
wywoływanie skutków. Empiria = rejestracja, metafizyka = poznanie dogłębne.
MALEBRANCHE
Teocentryzm, nawiązywanie do św. Augustyna (oratorianin). Akceptacja definicji działania
Geulincxa – tylko Bóg moŜe być przyczyną.
2 porządki:
1.
przyczyny naturalne
, dotyczące rzeczywistości zewnętrznej, obserwacja empiryczna +
dedukcja – rejestracja sekwencji, następowania, automatyzmu, powtarzalności. Substancja
rozciągła – przedmiot nauki,
2. przyczyny prawdziwe
, poznawane rozumem – jedynym działającym w nas i w świecie
agensem jest wszechwiedzący Bóg, wiedzący, jak akty woli wywołują konieczne skutki w
ciele.
Rzeczywistość wewnętrzna – dusza jest dana na inny sposób niŜ przedmioty wiedzy.
Wiedza – opisywanie rzeczywistości w wymiarze fenomenalnym
: rzeczy – nie jakie są
same w sobie, lecz jakie są względem nas.
Wiedza o relacjach miedzy ideami
, a nie o
naturze rzeczywistych procesów.
Descartes – przedmioty wiedzy jako idee umysłu, ich przedmiotowe, rzeczywiste odniesienie
(metafizyczne lub fizyczne) jest problematyczne – trzeba je uzasadnić.
Dysponujemy ideami, a nie przedmiotami – sądząc, Ŝe mówimy o przedmiotach, mówimy
naprawdę o ideach i ich relacji do nas.
Substancja myśląca jest wypełniona ideami, jest bezsilna. Dusza jest równie bezsilna jak ciało
– nie wytwarza swoich własnych idei (jak u Kartezjusza – niektóre)
wszystkie idee są
włoŜone do umysłu z zewnątrz
. Percepcja jest spokrewniona z wyobraźnią – róŜnica polega
na intensywności. Bóg zawiaduje paralelizmem myśli (w substancji myślącej) i doznań (w
substancji rozciągłej), jest jedyną przyczyną wszystkich skutków we wszystkich substancjach.
Koncepcja widzenia w Bogu – teoria poznania.
Partycypujemy w boskiej substancji, widząc stworzone przez Boga, jego własne idee
(zakłócenie transcendencji). Obserwujemy idee przedmiotowe, dotyczące rozciągłości,
jasności i wyraźności. Procesy psychiczne nie są reprezentowane przez idee – wiedza
dotycząca relacji między ideami jest przedmiotowa, „wiedza” wewnętrzna jest refleksyjna,
bezpośrednia, dotyczy upewnienia istnienia siebie samego jako substancji myślącej.
Wiedza:
- empiryczna
- refleksyjna, intuicyjna
Człowiek i jego procesy to przyczyny okazjonalne dla działania woli Boga.
2 nastawione przez Boga w akcie stworzenia zegary – zbędność ciągłych ingerencji.
Kartezjusz – 1 substancja rozciągła i wiele substancji myślących.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl