Ocena pozycji i plan w szachach ...

Ocena pozycji i plan w szachach konspekt, Szachy

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
OCENA POZYCJI I PLAN
1
Konspekt ksiąŜki Karpowa i Macukiewicza
OCENA POZYCJI I PLAN. „DśEJMS” Moskwa 1999
Rozdział 1. U ŹRÓDEŁ
* Refleks nowicjusza - strategia stuleci * Błądzenie we mgle * Philidor - o sto lat przed
innymi * Kometa Morphy * Wielki Steinitz - przełom wieków*
Wystarczy pół godziny aby dowolnemu
człowiekowi objaśnić reguły gry szacho-
wej, nauczyć ustawiać figury na szachow-
nicy, opowiedzieć jak chodzą te figury, co
to jest szach i mat. JeŜeli po takim przy-
gotowaniu zaproponować nowicjuszowi
rozegranie partii to w dziewięćdziesięciu
przypadkach na sto, z miejsca wypro-
wadzi on gońca na c4, hetmana na f3 i
spróbuje dać „szewskiego mata”.
Kiedy jednak miną trzy miesiące, wasz
uczeń dzięki praktyce, zacznie rozumieć,
Ŝe wszystko nie jest tak proste, Ŝe nie
osiągnie się celu tak prostymi środkami.
Na to by zrozumieć tą prawdę w
początkach rozwoju szachów, szachiści
całego świata potrzebowali stuleci.
JuŜ w XIII wieku, szachy zaliczano do
siedmiu „cnót rycerskich” wraz z konną
jazdą, władaniem kopią, fechtowaniem,
polowaniem,
Najpopularniejsza
tabija
„Dwuskrzydła”.
Reforma szachów z końca XV wieku
doprowadziła do oŜywienia gry i rozkwitu
kierunku romantycznego. Partie z tego
okresu są nasycone pomysłowymi
ofiarami i atakami subtelnymi
pułapkami i odwaŜnymi ideami.
Ofiarowywanie i przyjmowanie ofiar
uwaŜano za sprawę honoru.
Mistrzowie szkoły włoskiej zawsze
widzieli wyraŜnie tylko nieprzyjaciel-
skiego króla. Reszta szachownicy była
jakby we mgle. dlatego większość ope-
racji taktycznych nie była przygotowana
pozycyjnie a efektowne zwycięstwa
następowały jako efekt słabej obrony.
Wybierając z reguły otwartą grę figuro-
wą, mistrzowie szkoły włoskiej
rozpatry-wali kaŜdą konkretmną pozycję
na szachownicy z perspktywy
forsownych wariantów. Nie moŜna
twierdzić, Ŝe pozycyjne zagrania były
im całkiem nie-znane, ale takie zagranie
były czysto intuicyjne i przypadkowe.
Plany realizowane przez romantyków
były chaotyczne, epizodyczne i nigdy
praktycznie nie miały jednoznacznie
logicznego tematu. Ale swoje zadanie
w historii szachów wczesna szkoła
włoska spełniła.
Przepiękne zamysły kombinacyjne
Leonardo, Domenico, Polerio, Salvio a
szczególnie Greco wyjawiły dynamikę
figur szachowych, pokazały wielką róŜno-
rodność idei taktycznych, dały przykłady
efektownych ataków matowych.
Gioacchino Greco (1600-1634) urodził
się w Kalabrii na południu Włoch.
Mając 25 lat zakończył opracowanie
pływaniem
oraz
sztuką
układania i śpiewania pieśni.
Czaturanga, czatrang, szatrandŜ....
Powolna, czarowna gra. Najsilniejszą fi-
gurą była wieŜa. Hetman chodził po
prze-kątnej tylko na sąsiednie pole,
goniec tro-chę dalaj, na drugie pole. Nie
było roszady.
Debiut był nieciekawy. Aby przyspie-
szyć grę, mistrzowie szatrandŜa opraco-
wali pozycje debiutowe „tabije” i od
nich zaczynali grę.
?========@
;90+47,/:<
;$9:9:9:#<
;9$'$#(#:<
;:9$9:#:9<
;9:!:9"9:<
;:!&!"%"9<
;!:9:9:9"<
;:-*16).9<
B>>>>>>>>A
OCENA POZYCJI I PLAN
2
wspaniałego rękopisu traktatu
szachowego, który został wydany
drukiem w Anglii w 1656 r. a następnie
przetłumaczony na prawie wszystkie
języki europejskie.
Współcześni podkreślali, Ŝe partie zeb-
rane przez Greco „są bogate w zbudo-
wane subtelnie pułapki i, bez względu
na skąpość komentarza, zawierają
mnóstwo łatwozrozumiałych pomysło-
wych kombinacji”. Nie wierzymy
współczesnym, zajrzyjmy do traktatu.
1.e4 e5 2.¥f3 ¥c6 3.¤c4 ¤c5
4.c3 ¥f6.
W innej partii Greco daje taką konty-
nuację: 4...He7 5.0-0 d6 6.d4 Gb6 7.Gg5
f6 8.Gh4 g5 9.Sg5 fg 10.Hh5+ Kd7
11.Gg5 Hg7 12.Ge6+ Ke6 13.He8+ Sge7
14.#.
5.d4 ed 6.cd ¤b4 7.¥c3 ¥e4 8.0-0
¥c3 9.bc ¤c3 10.£b3 ¤d4 11.¤f7+
¢f8 12.¤g5 ¤f6 13.¦ae1 ¥e7
14.¤h5 ¥g6 15.¥e5 ¥e5 16.¦e5
g6 17.¤h6+ ¤g7 18.¦f5+ ¢e7
19.¦e1 ¤e5 20.¦1e5+ ¢d6
21.£d5#.
Szachistom włoskim wyznającym kult
kombinacji, Philidor przeciwstawił teorię
pozycyjną. Swoje poglądy wyłoŜył w
dziele „Analiza gry w szachy”
wydanym w Londynie (1794 r.).
„Analiza” została przetłumaczona na
prawie wszystkie języki Europy i w
ciągu dwustu lat miała prawie sto
wydań.
„Moim głównym zamiarem - pisał
Philidor we wstępie - jest zapropo-
nowanie nowinki a mianowicie grę
pionami. Piony są duszą szachów, tylko
one tworzą atak lub obronę, od ich
dobrego lub złego ustawienia w całości
zaleŜy zwycięstwo lub poraŜka”.
Była to nieoczekiwana i śmiała idea.
Do tej chwili do pionów odnoszono się
z wyraŜnym lekcewaŜeniem. Oddawano
je z lekkim sercem dla szybszego
ataku. Philidor stanął w obronie
pionów, istot najwierniejszych szachowej
przysiędze, umiejących tylko nacierać.
Strategia Philidora opierała się nie na
przypadkowych atakach i wypadach tak-
tycznych, zrodzonych z własnego natch-
nienia lub ze słabej gry przeciwnika,
lecz na surowej ocenie stabilnych cech
pozycji (konfiguracji pionowej), a takŜe
zabezpieczenia tyłów i bazy do ataku.
Fransuski mistrz chętnie przenosił epi-
centrtum walki na hetmańskie skrzydło,
nie unikał wymian i uproszczeń
dających dobrą końcówkę. PoniewaŜ
partie grane w ten sposób rzadko
kończyły się bez-pośrednim atakiem na
króla, to zdaniem Philidora cel gry
sprowadzał się do pro-mocji pionów i
realizacji przewagi.
Oczywiście, na długo przed Philidorem
szachiści umieli doprowadzać piony do
przemiany, ale tylko u Philidora cała
partia od debiutu do końcówki była
przeniknięta jednym planem, ruchy figur
i pionów stały się przemyślane, a
taktyka podporządkowała się strategii.
Zdaniem R. Retiego, Philidor był
„najwięk-szym szachowym myślicielem
?========@
;/:+:3:90<
;$#$#:9:#<
;9:989:#*<
;:9:1.-:)<
;9:9:9:9:<
;:9:9:9:9<
;!:9:9"!"<
;:9:9:969<
B>>>>>>>>A
Typowa gra, bardziej typowy finał.
Musiało minąć jeszcze sto lat zanim
zaczęli grać w szachy inaczej. Spowodo-
wał to wybitny francuski szachista
Francois Andre Danican Philidor (1726-
1795). W historii szachów Philidor zaj-
muje szczególne miejsce nie tylko jako
najsilniejszy szachista Europy w XVIII
wieku, ale przede wszystkim jako
twórca zasadniczo nowego, naukowego
podejścia do szachów, opartego na
obiektywnych cechach pozycji.
OCENA POZYCJI I PLAN
3
spośród
wszystkich
kiedykolwiek
?========@
;/(+4'07:<
;$#:9:9$#<
;9,#:9$9:<
;:9:#"9:9<
;9:9"9:9:<
;:9&)*9:9<
;!"9:%"!"<
;.9:169:-<
B>>>>>>>>A
Ŝyjących”
Oto jedna z partii przytoczonych przez
Philidora w „Analizie gry w szachy.”
MoŜe, według współczesnej wiedzy,
niektóre z jego zasad wydają się
oczywiste i brzmią trochę naiwnie, ale
w tamtych czasach były one odkryciem,
stały się waŜnymi wskaźnikami do
oceny najróŜniejszych pozycji i zacho-
wały faktyczną słuszność do naszych
dni.
Oddajemy słowo Philidorowi.
1.e4 e5 2.¤c4 ¤c5 3.c3 ¥f6 4.d4.
Przesuwasz piona na d4 aby przeciąć
działanie gońca przeciwnika na piona f2
i aby zająć pionem centrum
szachownicy, co daje istotną przewagę.
4...ed 5.cd.
Kiedy masz dwa centralne piony, jak
to ma miejsce w tej pozycji, naleŜy je
tak trzymać, nie przesuwając Ŝadnego z
nich do czasu aŜ przeciwnik
zaproponuje wymianę, czego moŜesz
uniknąć idąc do przodu.
5...¤b6.
Goniec mógł teŜ dać szacha. Wówczas
powinieneś zasłonić się gońcem, a jeŜeli
przeciwnik pobije to odbić skoczkiem
broniąc piony.
6.¥c3 0-0 7.¥ge2.
JeŜeli zagrasz skoczkiem na f3 to
zagrodzisz drogę pionowi f2. Inna
sprawa, Ŝe czarne mogły teraz zabić na
e4 z dalszym d7-d5 co prowadziło do
uczynienia wyłomu w centrum.
7...c6 8.¤d3.
Odchodzisz gońcem aby po ruchu d7-
d5 nie być zmuszonym do wymiany
piona królewskiego.
8...d5 9.e5 ¥e8 10.¤e3 f6.
On gra pionem aby otworzyć linię dla
wieŜy.
11.£d2
Nie powinieneś bić proponowanego
piona: zamiast tego pozwalasz wziąć
swojego królewskiego piona, zastępując
go pionem hetmańskim, którego
wesprze pion królewskiego gońca. Te
dwa zwia-zane wolne piony powinny
zapewnić tobie wygraną.
11...fe 12.de ¤e6.
On robi ten ruch aby następnie pchnąć
piona hetmańskiego gońca.
13.¥f4 £e7 14.¤b6.
Niebezpiecznie jest pozostawić królew-
skiego gońca przeciwnika na tej przekąt-
nej. JeŜeli twój pion „d” nia moŜe prze-
ciąć działania gońca to musisz przeciw-
stawić mu swjego gońca lub wymienić
jego gońca na dowolną inną figurę,
jeŜeli taka moŜliwość istnieje.
14...ab 15.0-0.
Roszujesz w krótką stronę aby wesprzeć
piona „f”, który pójdzie na f4, jak
tylko zostanie zaatakowany pion e5.
15...¥d7 16.¥e6 £e6 17.f4 ¥c7
18.¦ae1 g6.
On robi ruch pionem aby przeszkodzić
marszowi piona „f”, co dałby tobie zaa-
wansowane piony na jego terytorium.
19.h3.
Ty grasz pionem aby w przyszłości
zapewnić pionowi „f” moŜliwość ruchu.
19...d4 20.¥e4 h6.
On robi ruch tym pionem aby skoczek
nie mógł atakować hetmana, co zwolniło
by pole dla twojwgo piona.
21.b3 b5 22.g4 ¥d5 23.¥g3.
Ty grasz skoczkiem aby zapewnić ruch
pionowi gońcowemu, którego teraz
wspierają trzy figury.
23...¥e3.
OCENA POZYCJI I PLAN
4
wpływ na rozwój myśli szachowej, niŜ
Philidor.
Paul Morphy pojawił się na europej-
skim horyzoncie szachowym w czerwcu
1858 roku. Jego sensacyjne występy
trwały tylko około dziesięciu miesięcy,
ale w tym czasie zdołał on pokonać
przwie wszystkich mistrzów Starego
Świata.
Philidor i Morphy... Wydaje się, cóŜ
moŜe ich łączyć? Na pierwszy rzut oka
tylko miejsce w historii szachów, gdzie
nazwiska tych wybitnych szachistów
nie-zmiennie stoją obok, i moŜe jeszcze
to, Ŝe współcześni nie umieli pojąć
przyczym ich zwycięstw i pozostawili
rozwiązanie tej zagadki następnym
pokoleniom.
Rozmyślając nad fenomenem
Morphy’ego przyszły mistrz świata
Aleksander Alechin napisał w 1913
roku: „Jego siła polegała na głęboko
przemyślanej
?========@
;/:9:907:<
;:#:':9:9<
;9:#:3:#$<
;:#:9"9:9<
;9:9$9"!:<
;:!:)(9&!<
;!:929:9:<
;:9:9.-69<
B>>>>>>>>A
On zrobił ten ruch aby przerwać
więzy pomiędzy twoimi figurami i
pionmi, co osiągnął by z pewnością po
dalszym g6-g5, jednak ty uprzedzasz
jego zamiar ofiarą wieŜy za skoczka.
24.¦e3 de 25.£e3 ¦a2 26.¦e1.
Grasz wieŜą aby wesprzeć swojego
piona królewskiego, który znajdzie się
pod biciem po ruchu piona „f”.
26...£b3 27.£e4 £e6 28.f5 gf
29.gf £d5.
On proponuje wymianę hetmanów aby
uniknąć mata od ataku gońca i hetmana.
30.£d5 cd 31.¤b5 ¥b7 32.f6.
JeŜeli w końcówce masz gońca to
naleŜy pilnować aby twoje piony zajmo-
wały pola róŜne od pól gońca co prze-
szkodzi figurom przeciwnika
zablokować twoje piony. Jest to ogólna
zasada dla przypadków, w których ty
atakujesz i masz wolne piony. JeŜeli się
bronisz to działa zasada przeciwna -
piony naleŜy stawiać na polach gońca.
32...¦b2 33.¤d3 ¢f7 34.¤f5.
Oto przykład działania powyŜszej
reguły: gdybyś miał czarnopolowego
gońca to król przciwnika mógłby
umocnić się między twoimi pionami.
34...¥c4 35.¥h5 ¦g8+ 36.¤g4
¥d2 37.e6+ ¢g8 38.f7 ¦a8
39.¥f4+ ¢g7 40.¤h5.
Jakby on teraz nie zagrał, ty dopro-
wadzasz piona e6 i wygrywasz partię.
JeŜeli my uznajemy za twórcę współ-
czesnej pozycyjnej gry wielkiego
Steinitza to zaląŜek jej znajdował się
bezspornie w traktacie Philidora. Przez
całe stulecie, aŜ do Morphy’ego, nie
było człowieka, który wywarł głębszy
agresywnej
grze
pozycyjnej”.
Podczas gdy większość komentatorów
zachwycała się powierzchownymi
efektami w nadmiarze upiększającymi
partie Paula, Alechin precyzyjnie
określił podstawowy rys w twórczości
znakomitego Ameryka-nina i potrafił
dotrzeć do prawdziwej przyczyny jego
zwycięstw.
Gra pozycyjna wymaga głęboko prze-
myślanego planu, dokładnego
rozstawiania figur i pionów. Ponadto
przy realizacji swoich zamysłów
Morphy doskonale wyczuwał czynnik
czasu. Falanga pionowa odkryta przez
Philidora nabrała w par-tiach
Morphy’ego nowej jakości- szybkość.
OCENA POZYCJI I PLAN
5
Morphy - Boden. 1858
?========@
;/:94909:<
;$#:9:#:7<
;9:9$9$+$<
;(9$!:9:9<
;9:9:!:!:<
;:92):%:!<
;!"9:9"9:<
;:9:9.-69<
B>>>>>>>>A
21.¥h4 b6 22.f4 ¢g7.
Zasadniczy moment. Teraz narzuca się
23.f5 co na zawsze wyłącza gońca z gry.
Tak, po 23.f5 białe z pewnością
powinny wygrać otwierając grę na
skrzydle hetmańskim. Ale to przedłuŜa
walkę więc Morphy podejmuje inna
decyzję.
23.¥g6! fg 24.e5.
Czarne powinny przegrać z powodu
słabości piona g6. Nie ratuje np. 24...de
25.fe Hd5 26.ef+ Kf7 27.Gg6+. Dlatego
czarne próbują zablokować pozycję.
24...¦e8 25.¤b1! ¢f7 26.ef+ ¢g7
27.£d3 f5 28.gf £f6 29.fg £b2
30.f5 £f6 31.e7.
Ostatnia kreska. Na 31...We7 nastąpi
32.We7+ He7 33.f6+.
31...c4 32.£g3 c3 33.¦e6 £d4+
34.£f2 £d5 35.f6+. [1:0].
ci było akuratne natarcie pionowe przy-
gotowujące atak figurowy”.
MoŜna uogólnić: Morphy nie
kombinował lepiej niŜ inni ale lepiej
przygotowywał kombinacje. Zasada
szybkiego rozwoju była znana juŜ
dawno ale dopiero Morphy nadał jej
właściwe formy. Przed Morphym
ofiarowywano teŜ piony dla otwarcia
linii, ale on robił to jedynie w
przypadku jeŜeli liczenie albo intuicja
obiecywały mu przewagę w siłach na
właściwym odcinku boju.
Schulten - Morphy. 1857.
1.e4 e5 2.f4 d5 3.ed e4 4.¥c3 ¥f6
5.d3 ¤b4 6.¤d2.
?========@
;/(+47:90<
;$#:9:#$#<
;9:9:9(9:<
;:9:!:9:9<
;9,9:#"9:<
;:9&!:9:9<
;!"!*9:!"<
;.9:16)&-<
B>>>>>>>>A
6...e3!
Ofiarowując drugiego piona czarne
otwierającentralną
linię.
To
zagranie
weszło
do
wszystkich
podręczników
debiutowych.
7.¤e3 O-O 8.¤d2 ¤c3 9.bc ¦e8+
10.¤e2 ¤g4 11.c4.
Beztroskie Ŝycie. NaleŜało uwolnić się
od związania: 11.Kf2.
11...c6.
Takie podrywy rekomendował teŜ Philidor.
12.dc ¥c6 13.¢f1 ¦e2! 14.¥e2
¥d4 15.£b1 ¤e2+ 16.¢f2 ¥g4+
17.¢g1.
A teraz - mat w siedmiu ruchach.
17...¥f3+ 18.gf £d4+ 19.¢g2 £f2+
20.¢h3 £f3+ 21.¢h4 ¥e3 22.¦g1
¥f5+ 23.¢g5 £h5#.
Poza blaskiem kombinacji współcześni
nie umieli zobaczyć istoty głębokiej gry
pozycyjnej amerykańskiego championa.
Ale
Morphy miał zaostrzone wyczucie
tempa. Za główną regułę gry w debiucie
uwaŜał zasadę szybkiego rozwoju: z kaŜ-
dym ruchem do gry powinna wchodzić
nowa figura! Obecnia ta zasada wydaje
się elementarną, ale ktoś musiał odkryć
ją pierwszy. Był nim Morphy.
Wyprzedzając przeciwnika w mobili-
zacji sił, amerykański mistrz śmiało
rzucał do boju piony w celu otwarcia
gry i przełamania wrogich umocnień.
Nie na próŜno znakomity Ŝartowniś
Tartakower celnie zaznaczał: „Piony!...
Według Morphy’ego są głównym instru-
mentem wygrywania”.
Podzielał to zdanie Maroczy, autor
najlepszej ksiąŜki o Morphym: „Jedną z
charakterystycznych cech jego twórczoś-
przed
następnymi
pokoleniami
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl