ochrona dobr osobistych i danych ...

ochrona dobr osobistych i danych osobowych, Prawo, prawa człowieka

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ochrona dóbr osobistych
i danych osobowych
Piotr Waglowski
UNIA EUROPEJSKA
EUROPEJSKI FUNDUSZ
ROZWOJU REGIONALNEGO
 Autor:
Piotr Waglowski
Wydawca:
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)
ul. Pańska 81/83
00-834 Warszawa
www.parp.gov.pl
Skład:
Marcin May
PARP
Wydanie I
Publikacja bezpłatna
Publikacja powstała w ramach projektu „Uruchomienie wielofunkcyjnej platformy komunikacji inter-
netowej wspierającej realizację działań 8.1 i 8.2 PO IG”, realizowanego przez Polską Agencję Rozwoju
Przedsiębiorczości, współinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Wspieramy e-biznes www.web.gov.pl
Copyright © by Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Warszawa 2009, Wszelkie prawa zastrze-
żone. Żaden fragment nie może być wykorzystywany w jakiejkolwiek formie ani przekładany na język
mechaniczny bez zgody PARP.
Spis treści
1. Dobra osobiste
4
1.1. Niezamknięty katalog dóbr osobistych w „społeczeństwie informacyjnym”
4
1.2. Prywatność
5
1.3. Ochrona dóbr osobistych
6
2. Ochrona danych osobowych
7
2.1. Ustawa o ochronie danych osobowych i akty wykonawcze
7
2.2. Pojęcie danych osobowych
8
2.3. Przetwarzanie danych
8
2.4. Obowiązek informacyjny
9
2.5. Zagadnienia organizacyjne i techniczne przetwarzania danych
10
2.6. Poziomy bezpieczeństwa przetwarzania danych
11
2.7. Dane osobowe w niektórych innych aktach prawnych
11
Ochrona dóbr osobistych i danych osobowych
3
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
1. Dobra osobiste
Dobra osobiste przysługują wszystkim
osobom izycznym
. Mają charakter niemajątkowy, nie mogą być
przenoszone (są niezbywalne), nie można się ich zrzec, a gasną wraz ze śmiercią podmiotu uprawnionego.
Kodeks cywilny wymienia pewien
przykładowy katalog
takich dóbr: zdrowie, wolność, cześć, swoboda
sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twór-
czość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Dobra te chronione są przez prawo cywilne
niezależnie od ochrony przyznanej im na podstawie innych przepisów. Otwarty katalog dóbr osobistych
powiększa się m.in. w wyniku orzecznictwa sądowego. Obejmuje - poza wskazanym katalogiem - również
dobra osobiste związane ze sferą życia prywatnego, rodzinnego i strefą intymności. Jak stwierdził Sąd
Najwyższy
1
: ochrona w tym zakresie może odnosić się do wypadków ujawnienia faktów z życia osobistego
i rodzinnego, nadużywania uzyskanych informacji, zbierania w drodze prywatnych wywiadów informacji
i ocen ze sfery intymności, aby je opublikować lub w inny sposób rozgłaszać. Dlatego właśnie prywatność
jest dobrem osobistym człowieka.
Dobra osobiste
przysługują odpowiednio również osobom prawnym
. Sformułowanie „odpowiednio”
oznacza, że osoby prawne nie są chronione dokładnie tak samo, jak osoby izyczne. Osoba prawna nie
ma np. wizerunku, które to pojęcie odpowiada - w pewnym uproszczeniu - temu, co można zarejestrować
(wizerunek to prawie tyle, co zdjęcie, rysunek danej osoby izycznej, czasem mowa o innych rodzajach
wizerunku, np. w przypadku, gdy rejestrujemy czyjąś wypowiedź). Sąd Najwyższy uznał
2
, że nie jest wize-
runkiem osoby prawnej ani wizerunek miejsca jej siedziby ani wizerunki osób, wchodzących w skład jej
organów, lub nawet całego zespołu i tym podobnych jej elementów (z osobna lub łącznie wziętych). Na
podobnej zasadzie nie można mówić o zdrowiu osoby prawnej. W innym orzeczeniu sąd uznał
3
, że dobra
osobiste osób prawnych to „wartości niemajątkowe, dzięki którym osoba prawna może funkcjonować
zgodnie ze swym zakresem działań”.
Ochrona dóbr osobistych obejmuje zarówno ochronę w przypadku naruszenia dóbr, ale również w przy-
padku ich zagrożenia (w przypadku zagrożenia dóbr osobistych również można skorzystać z roszczeń
przewidzianych przez Kodeks). Ochrona przysługuje jednak tylko w przypadku
zagrożenia lub narusze-
nia bezprawnego
. Istnieją pewne przesłanki, które wyłączają bezprawność. Można tu wymienić zgodę
uprawnionego, działanie oparte na przepisie prawnym lub realizujące prawo podmiotowe, działanie
w obronie uzasadnionego interesu społecznego Działanie zagrażające lub naruszające czyjeś dobra
osobiste może również polegać na zaniechaniu. Jednocześnie należy pamiętać, że bezprawność czynu
naruszającego dobro osobiste domniemywa się (w konsekwencji należy przyjąć, że ten, kto naruszył dane
dobro osobiste, w przypadku sporu musi wykazać, że jego działanie nie było bezprawne).
Dobro osobiste powinno odpowiadać interesom przeciętnej jednostki ludzkiej i mieć charakter obiek-
tywny, to znaczy, że przy ocenie naruszenia np. czci należy mieć na uwadze nie tylko subiektywne odczu-
cie osoby żądającej ochrony prawnej, ale także obiektywną reakcję w opinii społeczeństwa
4
.
1.1. Niezamknięty katalog dóbr osobistych w „społeczeństwie informacyjnym”
Praktycznie wszystkie z wymienionych w katalogu kodeksowym dóbr osobistych mogą być zagrożone lub
naruszone w Internecie (być może tylko poza nietykalnością mieszkania). Umieszczenie migającej graiki
na forum internetowym, na którym często spotykają się osoby chore na epilepsje, może doprowadzić
takie osoby do śmierci, a na pewno stanowi zagrożenie
zdrowia
. Wolność jest również rozumiana jako
wolność
od obawy i strachu, od użycia przemocy lub zrealizowania groźby przez inną osobę.
Poprzez publikację w Internecie może dojść do naruszenia czci (a więc zarówno dobrego imienia, jak
i godności osobistej) - w takim przypadku dodatkowym wsparciem ochrony są przepisy prawa karnego,
które przewidują karę za pomawianie w środkach masowego komunikowania się. można naruszyć również
prawo do
nazwiska
(chociażby przez bezprawne umieszczenie takiego nazwiska w nazwie domenowej).
W kontekście Internetu nowego znaczenia nabiera ochrona przyznawana
pseudonimowi
. Jak zauważył
Sąd Najwyższy
5
: „nazwa użytkownika, którą posługuje się osoba korzystająca z serwisu internetowego,
podlega ochronie prawnej na takiej podstawie, na jakiej ochronie podlega nazwisko, pseudonim lub
irma”. Naruszenie prawa do
wizerunku
, to np. opublikowanie czyjegoś zdjęcia bez jego zgody. Ochronę
wizerunku dodatkowo wspierają przepisy prawa autorskiego: rozpowszechnianie wizerunku wymaga
zgody osoby na nim przedstawionej, przy czym nie dotyczy to osób powszechnie znanych, lub stanowią-
cych jedynie szczegół całości, takiej jak np. zgromadzenie.
1 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 1984 r., sygn. I CR 400/83, OSNC 1984/11/195
2 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 maja 1977 r., sygn. I CR 159/77
3 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 grudnia 1995 r. sygn. IACR 1013/95
4 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1976 r., sygn. II CR 692/75, OSN 1976/11/251
5 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2008 r., sygn. IICSK539/07
Ochrona dóbr osobistych i danych osobowych
4
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
 Wobec powyższych uwag warto odnotować jedno z pierwszych orzeczeń polskich sądów na temat sto-
sowania tzw. linków. Jak zauważył Sąd Apelacyjny w Krakowie
6
: „Okoliczność, iż strona pozwana nie miała
żadnego wpływu na zawartość witryn internetowych, do których odesłała użytkowników portalu, nie jest
doniosła dla oceny jej odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych powódki. Odpowiedzialność ta
łączy się bowiem z zamieszczeniem na stronie portalu internetowego strony pozwanej odesłania (linku) do
witryny, na której znajdował się wizerunek powódki oraz rekomendacją tej witryny przez stronę pozwaną,
a nie z wprowadzeniem tej witryny do sieci internetowej i ukształtowaniem jej zawartości”.
Oczywista wydaje się ochrona
korespondencji
, a nawet„komunikacji”. Ochrona takiego dobra, w związku
z coraz powszechniejszym wykorzystaniem Internetu, wydaje się coraz bardziej znacząca. Przeglądanie
cudzej poczty elektronicznej, jej publikowanie w Internecie bez stosownego uprawnienia, może stanowić
zagrożenie tego dobra osobistego, obok zagrożenia prywatności.
Warto pamiętać, że
twórczość
- sama w sobie - jest również chronionym przez prawo cywilne dobrem
oso-bistym. W tym miejscu warto przywołać tezę Sądu Apelacyjnego w Warszawie
7
, który stwierdził, że
„dla prawno-autorskiej ochrony utworu nie ma znaczenia, w jaki sposób dokonujący naruszenia wszedł
w jego posiadanie lub też, w jaki sposób utwór do niego dotarł, w szczególności nie ma znaczenia okolicz-
ność, iż utwór, stanowiący przedmiot naruszenia dotarł do dokonującego naruszenia jako niezamawiana
korespondencja przesyłana drogą elektroniczną, tak zwany spam”. Ten konkretny spór dotyczył opubliko-
wania przez redakcję nadesłanego do niej, a niezamówionego wcześniej utworu - wiersza. W tym samym
orzeczeniu sąd uznał ochronę również takich twórców, którzy pozostają dla naruszającego ich prawa
anonimowi: „Ochronie podlega twórca nie tylko powszechnie znany, którego utwory są publikowane
w dużym nakładzie, lecz każdy, którego prawa do utworu zostały w jakikolwiek sposób naruszone, prawo
autorskie nie dokonuje rozróżnień w zakresie ochrony w zależności od wartości utworu i uznania, jakim
cieszy się autor”. Ta teza może mieć istotne znaczenie dla tych wszystkich, którzy chcieliby wykorzystać
„znalezione w Internecie” utwory, o których autorach nic nie wiedzą.
W przypadku osób izycznych i osób prawnych można mówić o ochronie
irmy
, a więc takiego oznaczenia,
pod którym działa przedsiębiorca. W przypadku osób izycznych będzie to - co do zasady - imię i nazwi-
sko, ewentualnie wraz z dodatkowymi oznaczeniami, takimi jak np. wskazanie na przedmiot działalności;
w przypadku osób prawnych będzie to ich nazwa zawierająca również w sobie określenie formy prawnej.
Zgodnie z orzecznictwem - „irma, pod którą prowadzi swoje przedsiębiorstwo dany podmiot, ma w sto-
sunkach prawnych, w jakie wchodzi, takie znaczenie, jak dla osoby izycznej przedstawia jej nazwisko”
8
.
1.2. Prywatność
Dobrem osobistym, które nie jest przewidziane w katalogu kodeksowym, jest prywatność. Zasługuje ona
na szczególne wyróżnienie w tym opracowaniu, ze względu na rozwój „społeczeństwa informacyjnego”,
którego członkowie zyskują coraz większe techniczne możliwości ingerowania w to dobro. Ochrona
prawa do prywatności jest regulowana w sposób bardzo rozbudowany. Przepisy poświęcone prawu do
prywatności znalazły się w umowach międzynarodowych dotyczących praw człowieka, np. w Europejskiej
Konwencji Praw Człowieka, znalazły się również w prawie Unii Europejskiej, w Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej i szeregu ustaw szczegółowych, jak np. w prawie prasowym. Cywilnoprawnej ochronie prawa do
prywatności, jako dobra osobistego człowieka, towarzyszy również administracyjno-prawna ochrona
danych osobowych (której poświęcono oddzielny rozdział niniejszego opracowania). Wsparciem dla
ochrony prywatności są również niektóre przepisy prawa karnego.
W zakresie prawa do prywatności, jako podstawowego prawa człowieka, warto odesłać do art. 8 Konwencji
o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Europejskiej Konwencji Praw Człowieka), z którego
wynika, że każdemu przysługuje prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swo-
jego mieszkania i swojej korespondencji. Jednocześnie przepis ten wprowadza zasadę, zgodnie z którą
niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie ze wspomnianego prawa, z wyjątkiem
przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi
na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę
porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób.
Prawo do prywatności może być więc ograniczone, ale po spełnieniu szeregu warunków.
Na tle tego przepisu zapadały już orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, które warto przy-
wołać w kontekście ochrony prywatności w „społeczeństwie informacyjnym”. Trybunał uznał na przykład,
że doszło do naruszenia art. 8 Konwencji w sprawie, w której chodziło o monitorowanie pracownicy jednej
z brytyjskich uczelni (ustalono w trakcie procesu, że monitoring polegał m.in. na sprawdzaniu odwiedza-
nych przez skarżącą witryn internetowych, analizowano daty i czas odwiedzin tych witryn, monitorowano
również aktywność związaną z wykorzystywaniem przez nią poczty elektronicznej)
9
.
6 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 lipca 2004 r., sygn. I ACa 564/04
7 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 marca 2006 r., sygn. VI ACa 1012/2005
8 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 22 października 1991 r., sygn. I ACr 400/90
9 Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 3 kwietnia 2007 r. w sprawie Copland v. the United Kingdom (no.
62617/00)
Ochrona dóbr osobistych i danych osobowych
5
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl