Od Platona do Maxa Webera

Od Platona do Maxa Webera, Literaturoznawstwo, Dokumenty, teoria i historia kultury wok

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Piotr Rutkowski
Student Instytutu Socjologii UW
www.warsztaty.org
Od Platona do Maxa Webera
Typ idealny Ï koncepcja
klasycznĥ metodĥ analizy
socjologicznej.
c
cc
Max Weber
Spis treŁci
1.
Cel pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
I.
d
2.
, rzeczywistoŁě a typy idealne . . . . . . 5
3.
Idealny Ætyp idealnyÇ . . . . . . . . . . . . . 9
d
4.
Typ czysty panowania legalnego Ï biurokracja . . . 13
d
II.
5.
Platona teoria paĶstwa Ænie jakie jest rzeczywiŁcie,
ale jakie byě powinnoÇ . . . . . . . . . . . . . 15
6.
Jana Jakuba Rousseau
Ï Æco mogĀoby byě, gdyby nie byĀo, jak jestÇ . . . . 18
d
7.
cc
Ï âczysta socjologiaÑ Ferdinanda Tnniesa . . . . 19
III.
d
8.
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . 22
d
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
d
2
d
d
1. Cel pracy
Max Weber (1864-1920) Ï niemiecki socjolog, historyk, ekonomista,
prawnik, politolog, metodolog nauk spoĀecznych, a przede wszystkim twrca
interdyscyplinarnej c, gĀwnym narzĪdziem realizacji celw
poznawczych ânauk o kulturzeÒ uczyniĀ typy idealne. ByĀ jednak Łwiadom tego,
ōe nie stworzyĀ ani tej metody, ani nawet jej nazwy
1
. Wielu spoŁrd
poszukujĥcych jej ŋrdeĀ wskazuje gĀwnie na ekonomistw (m.in. AntoineÔa
Cournota i Lona Walrasa)
jako pierwszych, ktrzy zaczĪli jĥ stosowaě (co
najmniej c), sama zaŁ nazwa znalazĀa siĪ juō wczeŁniej w c
Georga Jellinka. Nie umniejsza to wkĀadu autora c
c w dziedzinĪ metodologii ânauk o kulturzeÒ, ktry nazwaĀ, uzasadniĀ
i przede wszystkim ŁciŁle usystematyzowaĀ ten sposb analizowania zjawisk
spoĀecznych. Max Weber udoskonaliĀ metodĪ, ktra mniej lub bardziej Łwiadomie
byĀa Ï co postaram siĪ udowodniě w tej pracy Ï stosowana od czasw pierwszych
myŁlicieli zajmujĥcych siĪ szeroko pojmowanymi naukami spoĀeczno-
politycznymi. Odnajdujemy jĥ zarwno w filozofii Platona, koncepcji czĀowieka w
stanie natury Jana Jakuba Rousseau, âtypologiiÒ spoĀeczeĶstw (c
i c) Herberta Spencera czy c c Ferdinanda
Tnniesa Ï sĀowem zawsze, gdy mamy do czynienia z tworzeniem czystych,
c
3
pojĪě sĀuōĥcych za miarĪ, z pomocĥ ktrej tworzone byĀy Ï
heurystycznie uōyteczne Ï wartoŁciujĥce oceny, dychotomiczne podziaĀy bĥdŋ
koncepcje idealnych obrazw spoĀeczeĶstwa. W pierwszej czĪŁci pracy
przedstawiĪ metodĪ typw idealnych w ârozumiejĥcejÒ socjologii Maxa Webera
4
.
1
ŀwiadczĥ o tym choěby pierwsze sĀowa gĀwnego dzieĀa Webera: âMetoda tych wstĪpnych
definicji pojĪě, bez ktrych trudno byĀoby siĪ obejŁě, ale z koniecznoŁci sprawiajĥcych wraōenie
abstrakcyjnych i oddalonych od rzeczywistoŁci, nie jest w ōadnym razie nowa. Przeciwnie chodzi
w niej tylko o to, by [...] w sposb bardziej odpowiedni i nieco ŁciŁlejszy [...] wyraziě to, co ma na
myŁli faktycznie kaōda empiryczna socjologia, gdy mwi o tych samych sprawachÒ Ï Max Weber,
c, tĀum. Dorota Lachowska, Warszawa 2002, s. 5.
2
StanisĀaw Andreski, tĀum. Kazimierz Z. Sowa, Warszawa
1992, s. 68.
3
SĀowo âutopiaÒ stosujĪ, za Weberem, jako pozbawione charakteru wartoŁciujĥcego,
konotujĥce jedynie ŁciŁle logiczny ideaĀ.
4
W tym miejscu naleōy zwrciě uwagĪ na trudnoŁci w analizowaniu metody Webera
wynikajĥce z niekonsekwencji i niedokĀadnoŁci z jakĥ stosowaĀ wĀasne koncepcje (por. Andreski,
3
WyjaŁniĪ zaĀoōenia, ktrymi kierowaĀ siĪ przy tworzeniu tego narzĪdzia
badawczego i jego strukturĪ, starajĥcĥ siĪ pogodziě z empiriĥ, historyzm
z pozytywizmem, oglnoŁě pojĪě z jednostkowoŁciĥ rzeczywistoŁci kulturowej.
PrzedstawiĪ jĥ takōe na przykĀadzie celoworacjonalnego aparatu
biurokratycznego, ktrego opis odnajdujemy w gĀwnej pracy Webera Ï c
c. W czĪŁci drugiej postaram siĪ dowieŁě, ōe konstrukcje myŁlowe
o charakterze , ktre miaĀy sĀuōyě za miarĪ przykĀadanĥ do rzeczywistoŁci,
byĀy stosowane od poczĥtku istnienia szeroko pojĪtej myŁli spoĀecznej.
SkonfrontujĪ je, , z Weberowskich Ætypw idealnychÇ,
co pozwoli poznaě ich znaczenie z perspektywy historii myŁli spoĀecznej i powd
przypisywania metodzie Maxa Webera tak wielkiego wkĀadu w rozwj socjologii.
Mam nadziejĪ, ōe poniōszy szkic bĪdzie dla czytelnika wstĪpem do rozwaōenia
nastĪpujĥcego pytania: z jakiego powodu â[...] wspĀczesna socjologia nie poszĀa
drogĥ zalecanĥ przez Webera Ï a Ï jej podstawowym dĥōeniem byĀo stwierdzenie
zaleōnoŁci [...] przez stosowanie [...] wyrafinowanych metod statystycznychÒ
5*
i dlaczego jednoczeŁnie â[...] nie porzuciĀa [...] nadziei na odkrycie struktur,
porzĥdku w samej rzeczywistoŁci, ukrytego poza pozornych chaosem zjawiskÒ?
6* *
, s. 20-22). Postaram siĪ je przezwyciĪōyě, ograniczajĥc siĪ do
idealnego, czystego typu Ætypw idealnychÇ, do ich heurystycznego celu (z koniecznoŁci pomijam,
wyrōniane przez , typy Ætypw idealnychÇ Ï por. George Ritzer, c
cc, tĀum. Hanna Jankowska, PoznaĶ 2004, s.157). Praca ta jest zdeterminowana punktem
widzenia historii myŁli socjologicznej, a jej podstawĪ stanowi model typw idealnych
przedstawiony w artykule ccc.
5
ZdzisĀaw KrasnodĪbski, , Warszawa 1999, s. 34.
*
Por. Max Weber, c, s. 10-11, £1, I, 7.
6
KrasnodĪbski, , s. 34.
**
âWĀaŁnie jednym z zadaĶ socjologw i historykw musi byě w przyszĀoŁci odkrywanie
moōliwie wszystkich wpĀyww i ĀaĶcuchw przyczynowych, ktre w sposb zadowalajĥcy moōna
wyjaŁniě obserwujĥc ich reakcje na losy i otoczenieÒ Ï Max Weber, c c
, tĀum. Jan MiziĶski, Lublin 1994, s. 17.
4
I.
2. , rzeczywistoŁě a typy idealne
Zdaniem Maxa Webera c, jako nauka o kulturze ludzkiej,
musi implikowaě odniesienie do wartoŁci, a wĀaŁciwie do idei wartoŁci
(âWertideenÒ Ï tĀumaczone takōe jako cc), ktre obejmujĥ okreŁlone
fragmenty rzeczywistoŁci. Tylko dziĪki temu odniesieniu stajĥ siĪ one dla nas
kulturĥ Ï subiektywnie waōnĥ czĪŁciĥ rzeczywistoŁci. Ukazanie tych powiĥzaĶ
tĀumaczy wartoŁě poznawczĥ, z natury jednostkowej, nauki o kulturze. Analiza
czystych danych nie jest w stanie udowodniě, ani nawet wskazaě znaczenia
badanego obszaru. Niemoōliwe jest ukazanie istotnoŁci wartoŁci na podstawie
empirycznych danych, ktre swoje znaczenie i walor poznawczy uzyskujĥ
dopiero dziĪki ideom wartoŁci, âkraĶcowo osobistym aksjomatom wiaryÒ Ï nie
naleōy jednak odczytywaě tego stwierdzenia jako sĥdu wartoŁciujĥcego, bowiem
nie ma takiej drogi do poznania, ktra mogĀaby obyě siĪ bez owych
aksjomatw. Trzeba pozbyě siĪ zĀudzenia jakim jest moōliwoŁě
âbezzaĀoōeniowegoÒ zbadania dziaĀania ludzkiego i skupiě siĪ na ustaleniu
znaczenia jakie mu przypisujemy
7
.
W manifeŁcie metodologicznym Ï za jaki moōna niewĥtpliwie uznaě
ccc
Ï Max Weber,
w nieco patetycznym fragmencie stwierdza, ōe âŁwiatĀo rzucane przez owe
najwyōsze idee wartoŁci pada za kaōdym razem na nieustannie zmiennĥ,
7
Warto przy tym zaznaczyě, iō âWiele faktw biograficznych, a takōe zapisanych
wypowiedzi wskazuje, ōe stosunek Webera do rzeczywistoŁci byĀ bardzo emocjonalny, a przy tym
daleki od konformizmuÒ Ï c, Andrzej Chmielecki et. al. (wyb.), Warszawa
1985, s. 43.
8
Problemem âwolnoŁci od wartoŁciowaniaÒ znajduje swoje ciekawe rozwiniĪcie w innym
artykule Webera: c c c Ï
wydanym w Polsce w: c oraz w: Max Weber, c
c, tĀum. Marian Holona, PoznaĶ 2004; (por. takōe Marian Holona,
w: cc, s. 25-34).
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl