Ocena jakościowa szyszek trzech ...

Ocena jakościowa szyszek trzech odmian chmielu, Technologia Żywności i Żywienie Człowieka, MAGISTER, ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
DOI: 10.2478/v10081-011-0001-0
ANNALES
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA
LUBLIN – POLONIA
VOL. LXVI (1)
SECTIO E
2011
Katedra Roślin Przemysłowych i Leczniczych, Uniwersytet Przyrodniczy
ul. Akademicka 15, 20-950 Lublin
e-mail: czeslaw.szewczuk@up.lublin.pl
CZESŁAW SZEWCZUK, DANUTA SUGIER
Ocena jakościowa szyszek trzech odmian chmielu
w zależności od ich rozmieszczenia na roślinie
Evaluation of the quality of cones in three hop cultivars in relation to their
position on the plant
Streszczenie.
Celem badań prowadzonych w latach 2004–2006 na plantacji produkcyjnej chmielu
obsadzonej trzema odmianami (Izabella, Lomik i Marynka) była ocena jakościowa szyszek w
zależności od ich rozmieszczenia na roślinie. Szyszki z poszczególnych odmian zebrano ręcznie,
w okresie ich technicznej dojrzałości, oddzielnie z trzech poziomów rośliny: dolnego (do wysoko-
ści 4 m), środkowego (4–5,5 m) i górnego (powyżej 5,5 m). Wyniki wskazują, że największy
udział w ogólnej masie stanowiły szyszki zebrane ze środkowej części rośliny chmielu, a następnie
górnej (Izabella i Lomik) lub dolnej (Marynka). Najwyższy plon szyszek uzyskano z plantacji
obsadzonej odmianą Lomik, zaś istotnie mniejszy – odmianami Izabella i Marynka. Największą
zawartość alfa-kwasów wykazywały szyszki zebrane ze środkowego (Izabella i Marynka) i górne-
go (Lomik) poziomu rośliny, zaś najmniejszą – z dolnego. Najmniejszą zawartością alfa-kwasów
charakteryzowały się szyszki odmiany Lomik, zaś największą – Marynki. Zawartość alfa-kwasów
przesądziła o plonie tego składnika z jednostki powierzchni. Najniższy uzyskano z plantacji obsa-
dzonej odmianą Lomik, zaś istotnie wyższy – Izabellą i Marynką.
Słowa kluczowe
: chmiel, rozmieszczenie szyszek na roślinie, plon szyszek, alfa-kwasy
WSTĘP
Inspiracją do podjęcia niniejszych badań było wytłumaczenie przyczyn znacznego
zróżnicowania zawartości alfa-kwasów w szyszkach chmielu. Wynika ono nie tylko
z cech odmianowych i przebiegu pogody, ale też ma miejsce w obrębie roślin jednej
odmiany uprawianych w podobnych warunkach siedliskowych. Wiele przesłanek wska-
zuje, że duży wpływ na zawartość alfa-kwasów w szyszkach chmielu wywiera system
prowadzenia roślin związany z wysokością konstrukcji nośnej chmielnika, więźbą sa-
 2
Cz. Szewczuk, D. Sugier
dzenia oraz liczbą prowadzonych przewodników i pędów z karpy [Kišgeci
2002,
Ross-
bauer 2002, Kargul 2006]. Czynniki te mogą wpływać na rozmieszczenie szyszek i ich
zróżnicowaną jakość w poszczególnych piętrach rośliny chmielu. Te rozważania przesą-
dziły o praktycznym i poznawczym aspekcie prowadzonych badań, mających na celu
weryfikację następującej hipotezy badawczej: ze środkowej i górnej części rośliny
chmielu uzyskuje się nie tylko większą masę szyszek, ale też ich lepszą jakość.
MATERIAŁ I METODY
Badania prowadzono w latach 2004–2006 na 8–10 letniej produkcyjnej plantacji
chmielu w miejscowości Bożydar, gm. Sitno (pow. zamojski), obsadzonej trzema od-
mianami prowadzonymi pod jedną konstrukcją nośną o wysokości 6,8 m.
Chmiel sadzony był w rozstawie 3 × 1,5 m, co daje 2222 karp na 1 ha, z jednej kar-
py prowadzono 4 pędy na dwóch przewodnikach. Dawki nawozów NPKMg były jedna-
kowe pod wszystkie odmiany. Ustalono je na podstawie zasobności gleby oraz wymagań
pokarmowych roślin chmielu, przyjmując plon szyszek w wysokości 2 t · ha
-1
. W przeli-
czeniu na 1 ha wnoszono 180 kg N (w trzech dawkach wiosennych), 30 kg P (jesienią),
158 kg K (po 50% jesienią i wiosną) i 31 kg Mg (wiosną). Poza tym 4-krotnie w okresie
wegetacji aplikowano dolistnie nawóz Chmielvit, pokrywając potrzeby pokarmowe
roślin chmielu w cynk i bor.
Szyszki z poszczególnych odmian (Izabella, Lomik i Marynka) zebrano ręcznie,
w okresie ich technicznej dojrzałości, oddzielnie z trzech poziomów wysokości pędów:
– dolnego (do wysokości 4 m), – środkowego (4–5,5 m), – górnego (powyżej
5,5 m). Po zbiorze i wysuszeniu szyszek oceniano:
– udział szyszek zebranych z trzech poziomów wysokości rośliny;
– zawartość alfa-kwasów w szyszkach zebranych z tych poziomów;
– plony szyszek i alfa-kwasów z trzech odmian chmielu.
Szyszki zbierano z 20 roślin każdej odmiany (4 powtórzenia, po 5 roślin). Wcześniej po-
liczono liczbę pędów bocznych i ich długość w poszczególnych poziomach rośliny chmielu.
Analizę chemiczną szyszek na zawartość alfa-kwasów przeprowadzono w laborato-
rium Przedsiębiorstwa „Chmiel Polski” w Lublinie metodą toluenową. Na podstawie
plonu szyszek i zawartości alfa-kwasów wyliczono dla ocenianych odmian plony tego
składnika. Zebrane wyniki opracowano statystycznie na podstawie analizy wariancji,
z wykorzystaniem półprzedziałów ufności Tukeya.
WYNIKI I DYSKUSJA
Zmienne warunki pogodowe w latach badań w wyraźnym stopniu wpłynęły na
udział szyszek i zawartość w nich alfa-kwasów w poszczególnych poziomach rośliny
chmielu. Wskazuje to na duży wpływ przebiegu pogody na plony i jakość szyszek. Czynnik
ten w podobny sposób różnicował badane cechy, dlatego zostały one zestawione w tabelach
jako średnie z 3-letniego okresu badań. Wpływ przebiegu pogody na plony i jakość szyszek
jest bowiem powszechnie znany i omówiony w wielu publikacjach [Myślicka 1962, Szew-
czuk 1987, Nieróbca 1992, Migdal i Socha 1996, Probasco1997, Kargul 2006].
OCENA JAKOŚCIOWA SZYSZEK TRZECH ODMIAN CHMIELU...
3
Tabela 1. Charakterystyka wybranych cech morfologicznych odmian chmielu
Table 1. Characteristics of particular morphological features of the hop cultivars
Średnia długość
pędów bocznych*
Mean length
of side shoots
(cm)
Wysokość pierwsze-
go pędu bocznego*
Height of the first
side shoot
(cm)
Liczba pędów
bocznych*
Number of side
shoots
Poziom rośliny
Plant level
(m)
Odmiana
Cultivar
< 4
4–5,5
> 5,5
8,8
6,2
7,5
85,1
74,4
50,7
Izabela
Suma lub średnia
Sum or mean
22,5
70,7
124
< 4
4–5,5
> 5,5
12,5
7,6
9,3
74,5
52,1
36,2
Lomik
Suma lub średnia
Sum or mean
29,4
56,6
112
< 4
4–5,5
> 5,5
10,8
5,9
6,3
58,2
48,6
26,8
Marynka
Suma lub średnia
Sum or mean
23,0
47,1
84
* dotyczy owocujących pędów bocznych –
applies to fruiting side shoots
10,00
9,00
< 4 m
8,00
7,00
4-5,5 m
6,00
5,00
> 5,5 m
4,00
3,00
średnia
ważona -
weighed
mean values
NIR - LSD
2,00
1,00
0,00
Izabella
Lomik
Marynka
Ryc. 1. Zawartość
alfa-kwasów w szyszkach badanych odmian chmielu
Fig. 1. Content of alpha-acids in the cones of the hop cultivars studied
 4
Cz. Szewczuk, D. Sugier
Tabela 2. Masa szyszek z poszczególnych poziomów rośliny oraz plon szyszek i alfa-kwasów
trzech odmian chmielu
Table 2. Mass of cones from particular plant levels and cones and alpha-acid yield of three hop
cultivars
Odmiana
Cultivar
Poziom
rośliny
Plant
level
(m)
Masa szyszek w g
Cone weight in g
Udział
szyszek
(1)
Share of
total yield
(%)
Wskaźnik
ususzki
(2)
Drying
rate
Plon
szyszek
Cones
yield
(t · ha
1
)
Plon
alfa-kwasów
Yield of
alpha-acids
(kg · ha
-1
)
świeżych
fresh
suchych
dry
< 4
4–5,5
> 5,5
720
1220
1021
165
366
301
19,8
44,0
36,2
4,36
3,33
3,39
Izabela
Suma lub średnia
Sum or mean
NIR
0,05
pomiędzy
poziomami
LSD
0.05
between levels
2961
248
832
81
100,0
3,56
0,42
1,85
137,0
< 4
4–5,5
> 5,5
776
1311
908
217
398
289
24,0
44,0
32,0
3,58
3,29
3,14
Lomik
Suma lub średnia
Sum or mean
NIR
0,05
pomiędzy
poziomami
LSD
0.05
between levels
2995
272
904
89
100,0
3,31
0,29
2,01
110,7
< 4
4–5,5
> 5,5
964
966
609
232
280
167
34,2
41,2
24,6
4,16
3,45
3,64
Marynka
Suma lub średnia
Sum or mean
NIR
0,05
pomiędzy
poziomami
LSD
0.05
between levels
2539
225
679
65
100,0
3,74
0,50
1,51
135,0
NIR
0,05
pomiędzy
odmianami
LSD
0.05
between cultivars
331
15,9
0,15
0,16
25,8
(1)
dotyczy szyszek suchych – concern the air-dry hops
(2)
wyraża stosunek szyszek świeżych do wysuszonych – represents a ratio of fresh to air-dry hops
Szyszki na roślinie chmielu tworzą się na pędach bocznych, rozmieszczonych głów-
nie w środkowej i górnej części pędu głównego [Kišgeci
2002, Studzińska-Jaksim 2004].
W przeprowadzonych badaniach pierwsze owocujące pędy tworzyły się na wysokości od
84 cm (odmiana Marynka) do 124 cm (Izabella). Niżej położone pędy boczne były
w trakcie wegetacji usuwane ręcznie, podczas zabiegu pasynkowania. Wyraźnie więcej
pędów bocznych na pędzie głównym wytwarzały rośliny odmiany Lomik (średnio 29,4),
w porównaniu z Izabellą (22,5) i Marynką (23). Poza tym większą ich liczbę (od 8,8 do
12,5) odnotowano w dolnej części roślin (poniżej 4 m), co należy tłumaczyć wyraźnie
 OCENA JAKOŚCIOWA SZYSZEK TRZECH ODMIAN CHMIELU...
5
dłuższym odcinkiem tej części pędu głównego. Najmniej pędów bocznych stwierdzono
w środkowej części, czyli na wysokości 4–5,5 m (tab. 1). Wyraźnie dłuższe pędy boczne
notowano na roślinach odmiany Izabella (średnio 70,7 cm), zaś najkrótsze u odmiany
Marynka (47,1 cm). Niezależnie od odmiany pędy boczne rozmieszczone w dolnej czę-
ści pędu głównego były wyraźnie dłuższe niż w środkowej, a zwłaszcza w górnej części.
W poszczególnych częściach pędu głównego notowano nierównomierne rozmiesz-
czenie szyszek (tab. 2). Porównywane odmiany najwięcej szyszek wytwarzały w środ-
kowej części roślin (41,2–44%), na wysokości 4–5,5 m pędu głównego. U odmian Iza-
bella i Lomik znaczny udział szyszek (32–36,2%) odnotowano też w górnej części pędu
głównego (powyżej 5,5 m), podczas gdy u odmiany Marynka w części dolnej (34,2%).
Należy dodać, że rośliny dwóch pierwszych odmian po „dojściu” do górnego pułapu siatki
(6,8 m) kontynuowały wzrost i tworzyły na pędach bocznych szyszki.
Dość zróżnicowany pomiędzy odmianami i poziomami rośliny był wskaźnik ususz-
ki, charakteryzujący stosunek świeżych do wysuszonych szyszek (tab. 2). Wysoki
wskaźnik jest niekorzystny, gdyż wiąże się z większym zużyciem energii podczas ich
suszenia, jak też niższym plonem suchych szyszek. Zdecydowanie najwyższym wskaź-
nikiem ususzki charakteryzowały się szyszki pozyskane z dolnego poziomu rośliny,
zwłaszcza w przypadku odmiany Izabella. Najmniejszą wilgotnością (a zatem najmniej-
szym współczynnikiem ususzki) charakteryzowały się szyszki pozyskane ze środkowego
(Izabella i Marynka) lub górnego poziomu roślin (Lomik). Spośród badanych odmian
najwyższy wskaźnik ususzki wykazywała Marynka (3,74), co można tłumaczyć dużym
udziałem szyszek pochodzących z dolnego poziomu rośliny (34,2%). Wyraźnie naj-
mniejszym wskaźnikiem ususzki (3,31) charakteryzowały się szyszki odmiany Lomik.
Największą masę szyszek uzyskano z plantacji obsadzonej Lomikiem (2,01 t · ha
-1
),
zaś najmniejszą – Marynką (1,51 t · ha
-1
). W literaturze [Kargul 2006] wskazuje się, że
w regionie zamojskim, gdzie prowadzono niniejsze badania, Lomik jest jedną z najwyżej
plonujących odmian. W prowadzonym doświadczeniu stosunkowo niskie plony gorycz-
kowej odmiany Marynka można tłumaczyć zbyt małą liczbą prowadzonych pędów
z karpy – 4. Plantatorzy prowadzą zwykle z jednej karpy odmiany Marynka od 6 do 9
pędów na 2–3 przewodnikach.
Zawartość alfa-kwasów w szyszkach chmielu była dość zróżnicowana pomiędzy
odmianami – od 5,52% (Lomik) do 9,01% (Marynka), co wynika z ich cech genetycz-
nych. Zdecydowanie najmniej alfa-kwasów notowano w szyszkach zebranych z dolnej
części pędów, zaś najwięcej ze środkowej (Izabella i Marynka) bądź górnej (Lomik)
(ryc. 1). Wypadkową plonu szyszek i zawartości w nich alfa-kwasów są plony tego skład-
nika z jednostki powierzchni. Pod tym względem najlepszy wynik (tab. 2) uzyskano
z plantacji obsadzonej Izabellą (137 kg · ha
-1
), nieco gorszy – Marynką (135 kg · ha
-1
), zaś
najsłabszy – Lomikiem
(110,7 kg · ha
-1
). Wynika z tego, że na plony alfa-kwasów więk-
szy wpływ wywarła zawartość tego składnika w szyszkach niż ich plony.
WNIOSKI
1. Najwięcej pędów bocznych z zawiązanymi szyszkami wytwarzały rośliny odmia-
ny Lomik, z kolei Izabella charakteryzowała się największą długością pędów bocznych
oraz najwyżej osadzonymi pędami bocznymi, które zawiązywały szyszki. Najszerzej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl