Ocena skuteczności systemu ...

Ocena skuteczności systemu opieki stom. na pdst analizy porównawczej stanu uzębienia i potrzeb stom. dzieci w ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Czas. Stomatol., 2008, 61, 1, 61-68© 2008 Polish Dental SocietyOcena skuteczności systemu opieki stomatologicznejna podstawie analizy porównawczej stanu uzębieniai potrzeb stomatologicznych dzieci w wiekuprzedszkolnym*Assessment of the dental care system efficiency in preschool childrenon the basis of comparative analysis of dental needs and dentition’sconditionFranciszek Szatko, Anna Rabęda, Andrzej BromblikZ Katedry Higieny i Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w ŁodziKierownik Katedry: dr hab. n. med.F. SzatkoIntroduction:The analysis of the incidence of cariesin population is a sensitive indicator of the dentalcare system efficiency.Aim of the study:To assess the dental care systemefficiency based on the comparative analysis of oralhealth status and requirements of 6-year-olds – withadditional consideration of children from the Lodzarea in the last 18 years.Material and methods:The study relied ontwo sources of information: the national andinternational study results as well as the results ofthe “contemporary” 2005 study closing the researchperiod.Results:An average 6-year-old child (Poland/Lodz)terminating its preschool period had five caries-affected teeth, four of which manifested activeprimary or secondary carious process. In 2005the SIC index characterizing the Polish population– including Lodz area – read 10.4.Summary:Low efficiency of the dental care systemin Poland, particularly in case of preschool children,indicates the necessity to reorganize the existingsystem.KEYWORDS:6-year-olds, caries intensity, dental care efficiency,national and international comparative dental studiesSummaryWprowadzenie:analiza występowania próchnicy wpopulacji jest czułym wskaźnikiem skuteczności sys-temu opieki dentystycznej.Cel pracy:oceniono skuteczność systemu opieki sto-matologicznej na podstawie analizy porównawczejstanu uzębienia i potrzeb stomatologicznych 6-let-nich dzieci z dodatkowym uwzględnieniem dzieciłódzkich w minionych 18 latach.Materiał i metody:w pracy korzystano z dwóchźródeł informacji; tj. wyników badań krajowych imiędzynarodowych oraz wyników badania „współ-czesnego” wykonanego w 2005 roku, zamykającegoanalizowany okres.Wyniki:u statystycznego polskiego/łódzkiego dziec-ka kończącego okres przedszkolny, spośród ponad5 zębów z próchnicą, w czterech toczy się aktywnyproces pierwotny lub wtórny. Wartość wskaźnikaSIC charakteryzującego polską populację, w tymrównież łódzką, w 2005 roku wynosiła 10,4.Podsumowanie:niska skuteczność polskiego syste-mu opieki stomatologicznej, szczególnie dotyczącadzieci przedszkolnych, wskazuje na konieczność re-organizacji tego systemu.HASŁA INDEKSOWE:dzieci 6-letnie, intensywność próchnicy, skutecznośćopieki stomatologicznej, międzynarodowe i krajowestomatologiczne badania porównawczeStreszczenie*Praca finansowana z funduszy Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na badania własne nr 502-16-512.61F. Szatko i in.Czas. Stomatol.,WstępOcena każdego systemu/podsystemu opiekizdrowotnej, w tym dentystycznego, koncentru-je się głównie na skuteczności, tj. stopniu re-alizacji celów zdrowotnych, jakie przewidzia-no do osiągnięcia w określonym przedzialeczasowym i populacji. Światowa OrganizacjaZdrowia, biorąc pod uwagę rozwój społeczno--cywilizacyjny krajów europejskich oraz po-ziom dyscypliny medycznej, jaką jest stoma-tologia, przyjęła m.in., że w 2000 roku 50%6-letnich dzieci miało być wolnych od próch-nicy, zaś w 2015 r. odsetek powinien wynosić70% [1, 16 19] (ryc. 1).Bardzo duże zróżnicowanie zapadalności napróchnicę i jej odmienny przebieg w różnychkrajach stały się jednym z ważniejszych pro-blemów badawczych. Kluczowe pytanie, jaksystem opieki dentystycznej danego kraju re-alizuje cele zdrowotne, stawiane jest nie tylkoprzez krajowych i wojewódzkich organizato-rów opieki stomatologicznej, lecz również napoziomie międzynarodowym przez instytucjespoza wąskiej dyscypliny, jaką jest stomatolo-gia [4, 16, 22, 24].Dynamika zapadalności na próchnicę i sku-teczność jej leczenia jest czułym wskaźni-kiem nie tylko funkcjonowania systemu opie-ki dentystycznej, lecz również odzwierciedle-niem wielu trudnych do oceny procesów natu-ry społecznej, ekonomicznej, organizacyjneji kulturowej kraju. Obok takich wskaźników,jak średnia długość trwania życia, umieralnośćniemowląt, zapadalność na gruźlicę, HBV,HIV/AIDS są także wskaźniki określające in-tensywność próchnicy zębów [10, 11, 24].W 1978 roku, z inicjatywy ŚOZ zainicjowanezostały w 9 krajachPierwsze MiędzynarodowePorównawcze Badania nad Systemami OpiekiStomatologicznej(ICS-I) [15]. Drugi etap tychbadań (ICS-II) rozpoczętych w 1989 r. w 762krajach koncentrował się właśnie na ocenieskuteczności różnych systemów opieki sto-matologicznej [2, 23]. Celem nadrzędnym ca-łego przedsięwzięcia było ustalenie, jakie ce-chy systemowe (społeczne, ekonomiczne, or-ganizacyjne i kulturowe) w poszczególnychkrajach wpływają na tak bardzo zróżnicowa-ny stan zdrowotny uzębienia. Udział Polskiw tych badaniach skutkował m.in. wdroże-niem wielu technik socjoepidemiologicznychpozwalających nie tylko na zunifikowaną kli-niczną ocenę stanu zdrowotnego uzębienia(DMFT, CPITN, DAI – Dental Aestetik Index,SIC), ale również na poszukiwanie uwarunko-wań tegoż stanu.Poznawszy przyczyny złego stanu zdrowiajamy ustnej, wiele krajów wdrożyło progra-my zdrowotne skutecznie redukujące chorobępróchnicową. Kolejne, tym razem ogólnopol-skie badania prowadzone odpowiednio w la-tach 1987 i 1995 w ośrodku szczecińskim –Stan Narządu Żucia Polskiej Populacji[6] orazw ośrodku warszawskim, od 1997 r. do chwi-li obecnej (OgólnopolskiMonitoring StanuZdrowia Jamy Ustnej i Jego Uwarunkowań)[12,13,14] są kolejną udoskonaloną wersją za-łożeń badawczych ŚOZ sprzed ponad 30 lat,a obecnie realizowanych w ramach europej-skiego programu ORATEL (Telematic Systemfor Quality Assurance in Oral Health) [16].Badania te niosą za sobą bardzo cenne impli-kacje praktyczne. Umożliwiają bowiem po-równawczą analizę wyrażoną m.in. w nastę-pujących pytaniach badawczych:– jaka jest dynamika próchnicy w grupieindeksowej, np. 6-letnich dzieci w minio-nych latach, na poziomie wojewódzkim,krajowym czy międzynarodowym?– jaka jest skuteczność polskiego systemuopieki stomatologicznej dotycząca 6-let-nich dzieci w stosunku do innych kra-jów?2008, 61, 1Skuteczność systemu opieki stomatologicznej dzieci– jakie zorganizowane interdyscyplinar-ne działania (programy stomatologiczne)powinny być podjęte w obecnych bardzotrudnych uwarunkowaniach społecznych,ekonomicznych i organizacyjnych przezpolski systemu opieki zdrowotnej i pod-system opieki stomatologicznej?Do okresowego formułowania tego rodzajupytań obliguje również konieczność odniesie-nia się do stwierdzenia, jakie przed dziesięciulaty postawił epidemiolog – ekspert ŚOZ prof.T. Marthaler:”In Europe, the dmft score for 5--7-year-old children ranges from 0.9 (the best)in Irish Republic to 5.4 (the worst) in Poland”[11]. Objęcie badaniami populacji 6-letnichdzieci wynika również z następujących, nie-pokojących przesłanek:– wyniki, zarówno wspomnianych ogólno-polskich badań, czy jakichkolwiek innychprowadzonych w minionych kilkudziesię-ciu latach na terenie Polski, jednoznaczniewskazują na zły lub bardzo zły stan uzę-bienia dzieci w wieku przedszkolnym [3,5, 6, 7, 8, 9, 12, 14, 17, 18, 19, 21],– przeobrażenia w systemie ochrony zdro-wia w minionych 18 latach spowodowa-ły, przy pozornie dużej dostępności (ang.accessibility), drastyczną redukcję osią-galności (ang. availability) opieki den-tystycznej szczególnie dla dzieci w wie-ku przedszkolnym [22, 23]. Z powodówekonomicznych zrezygnowano lub ogra-niczono nawet bardzo ubogie programyprofilaktyczne, jakie realizowano jeszczeprzed kilkunastu laty [1, 12, 13, 14, 20,22],– u dzieci, głównie z terenów wiejskich imałych miast, które w około 60% nieuczęszczają do przedszkola, całą odpo-wiedzialnością za stan zdrowotny uzębie-nia obciążono rodziców, którzy posiada-jąc niski poziom wiedzy stomatologicznejnie przywiązują większej wagi do stanuuzębienia swoich dzieci. Wyniki badańwłasnych wskazują, że 23% matek uwa-ża, iż „nie należy zbytnio troszczyć sięo uzębienie mleczne, ponieważ zostanieono wkrótce zastąpione uzębieniem sta-łym” [20],– na powyższe niekorzystne uwarunkowa-nia systemowe nakładają się dodatkowenegatywne czynniki środowiskowe, tj. np.stężenie fluorków w wodzie pitnej na te-renie niemal całej Polski jest bardzo ni-skie. Wzorce żywieniowe polskich dzie-ci są ubogie w związki fluoru, zaś w pol-skim modelu opieki stomatologicznej niefunkcjonuje żaden program suplementacjizwiązkami fluoru wody pitnej, wody mi-neralnej, soli, pieczywa czy mleka, jak toma miejsce w wielu krajach rozwiniętych[16].Cel pracyCelem pracy była ocena skuteczności pol-skiego systemu opieki stomatologicznej napodstawie analizy stanu uzębienia i potrzebstomatologicznych 6-letnich dzieci z dodatko-wym uwzględnieniem dzieci łódzkich.Materiał i metodyW pracy korzystano z dwu źródeł infor-macji: wyników wyżej wspomnianych badańogólnokrajowych i międzynarodowych orazwyników badania wykonanego w 2005 rokuzamykającego analizowany okres. W ostat-nim badaniu, dotyczącym 196 dzieci 6-letnich,stosowano te same techniki, jak w badaniachmiędzynarodowych. Na zaimprowizowanychstanowiskach, w klasach przedszkolnych zapomocą lampy czołowej i standardowych na-rzędzi diagnostycznych zgodnie z wytyczny-63F. Szatko i in.Czas. Stomatol.,mi ŚOZ w kartach badania klinicznego reje-strowano stan i potrzeby stomatologiczne [2,12, 13, 14, 15]. Równolegle z badaniami kli-nicznymi wykonano badania socjomedycznematek 6-letnich dzieci, mające wskazać przy-czyny złego lub bardzo złego stanu uzębieniaich dzieci.Wyniki badań i ich omówienieNa stan kliniczny uzębienia obserwowanypodczas badań epidemiologicznych wpływawiele czynników lub zjawisk takich jak: obję-cie dzieci w wieku przedszkolnym odpowied-nimi programami profilaktycznymi i edukacyj-nymi, świadomość zdrowotna rodziców, kon-dycja ekonomiczna kraju/województwa/rodzi-ny, system organizacyjny umożliwiający trak-towanie dzieci w wieku przedszkolnym jakopopulacji szczególnej troski, system preferen-cji w dostępności i osiągalności przez rodzi-ców opieki dentystycznej dla swojego dziecka,system wynagradzania i motywowania lekarzydentystów do szczególnego zainteresowaniasię tak trudnym pacjentem, jakim jest dzieckow wieku przedszkolnym.O tym, jak niski jest obecnie odsetek dzie-ci przedszkolnych wolnych od próchnicy wPolsce i województwie łódzkim, świadczązbiorcze informacje zilustrowane na ryc. 2.W woj. łódzkim przed 18 laty było zaledwie4,1% 6-letnich dzieci wolnych od próchnicy,obecnie ponad 16%. Odwołując się do danycho dużym stopniu reprezentatywności, bo gro-madzonych w ramach kolejnych edycji ogól-nokrajowego monitoringu, odsetek dzieci wol-nych od próchnicy w latach 1989-2005, w skaliogólnokrajowej wahał się w granicach 11,8--17,6% (mediana – 14,1%).Ta bardzo niepokojąca sytuacja ma cechyzjawiska stałego i obserwowanego od czasu,gdy zgromadzono pierwsze reprezentatywne64Ryc. 1. Odsetek wolnych od próchnicy 6-letnichdzieci w Polsce i w Łodzi a cele zdrowotne ŚOZ nalata 2000, 2015 i 2020.Ryc. 2. Odsetek wolnych od próchnicy 6-l3tnichdzieci w Łodzi oraz Polsce w latach 1989-2005.informacje o kondycji zdrowotnej uzębieniaprzedszkolaków. Wyniki z ostatniej ogólno-krajowej oceny wykonanej w 2005 r. wska-zują, że wolnych od próchnicy było zaledwie13,1% dzieci.Utrzymujący się do 2004 r. gorszy stan uzę-bienia łódzkich dzieci, w porównaniu do po-pulacji ogólnopolskiej, koresponduje z wielo-ma wartościami ówczesnych wskaźników epi-demiologicznych obrazujących niższą kondy-cję zdrowotną społeczeństwa regionu łódzkie-go. Bardzo wysoka wartość wskaźnika puwz2008, 61, 1Skuteczność systemu opieki stomatologicznej dzieciRyc. 3. Intensywność próchnicy w uzębieniu mlecznym (puwz) oraz frekwencja próchnicy (%) 5-7 letnichdzieci w wybranych krajach wg WHO Global Oral Data Bank 2000-2005 oraz badań własnych.– 5,4 obrazującego intensywność próchnicyoraz równie wysoka frekwencja próchnicy zę-bów mlecznych (86,9%) wśród polskich dzieciwskazuje na bardzo niską skuteczność polskie-go modelu opieki stomatologicznej w porów-naniu z wybranymi krajami Europy i świata(ryc. 3).Godnym podkreślenia jest jedynie fakt sys-tematycznego 10-krotnego zmniejszenia sięwartości składowej (P), określającej udziałzębów stałych we wskaźniku PUWZ, jakimisą niemal wyłącznie pierwsze zęby trzonowestałe (ryc. 4).Jednak struktura wskaźnika puwz sygna-lizuje bardzo niepokojące zjawisko. U staty-stycznego polskiego/łódzkiego dziecka koń-czącego okres przedszkolny, spośród ponad 5zębów mlecznych z próchnicą, ponad 4 obję-te są aktywną próchnicą pierwotną lub wtór-ną (ryc. 5).Ryc. 4. Intensywność próchnicy w zębach stałych(PUWZ) polskich 6-letnich dzieci w latach 1989-2005.Spostrzeżenie to istotnie koresponduje zwartościami wskaźnika leczenia [w/(p+w)]dającego odpowiedź na pytanie – jeżeli sys-tem opieki dentystycznej poprzez brak dzia-łań profilaktycznych dopuścił do tak dużej za-padalność na próchnicę, to jaka jest jego sku-65 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl