Ochrona konkurencji

Ochrona konkurencji, PRAWO ROK II, SEMESTR IV, PRAWO KONKURENCJI

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ochrona konkurencji w Polsce i w Unii Europejskiej
(wybrane fragmenty)
Pojęcie konkurencji
Doktryna prawa nie def
i
niuje wyraźnie, w sposób jednolity pojęcia konkurencji. Najogólniej
rzecz pojmując konkurencja jest to rywalizacja, współzawodnictwo, dążenie do uzyskania
dominującej pozycji. W sferze gospodarki rywalizacja dotyczyć będzie przedsiębiorców działających
na rynku, realizujących podobne cele gospodarcze - osiągnięcie korzyści ekonomicznych kosztem
innych przedsiębiorców. Celem gospodarczym może być osiągnięcie zysków ze sprzedaży towarów
lub usług, opanowanie rynku zaopatrzenia bądź zbytu [więcej: T. Ławicki „
Wielka Encyklopedia
Prawa"
(praca zbiorowa), Warszawa -Białystok 2000 r.]
Celem konkurencji jest zatem osiągnięcie przez przedsiębiorcę wysokiej pozycji wśród innych
przedsiębiorców poprzez odn
i
esienie sukcesów ekonomicznych. Dodać należy, że sukcesy te mogą
mieć charakter spektakularny i nie zawsze przekładać się będą na zysk przedsiębiorcy.
Zjawisko konkurencji jest w swojej istocie bardzo naturalne. Jest ono mocno związane z
gospodarką rynkową. Konkurencja napędza wszelki postęp, innowacje. Wpływa bezpośrednio na
poprawę jakości towarów i usług, reguluje ceny, napędza wzrost gospodarczy.
Konkurencja powoduje wyeliminowanie z rynku jego najsłabszych uczestników i umocnienie
roli najlepszych. Może to mieć również skutki negatywne. Rywalizujący ze sobą przedsiębiorcy będą
dążyli do wyeliminowania z rynku innych przedsiębiorców działających w tym samym obszarze
gospodarki
.
Prowadzić to może do zawężenia pola konkurencji lub jej całkowiteg
o
zaniku, a zatem do
osiągnięcia przez jednego przedsiębiorcę pozycji monopolisty na rynku. Powstaje tutaj zjawisko tzw.
władzy rynkowej.
Teoria konkurencji wyróżnia jej dwa rodzaje - doskonałą [P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus
,,
Ekonomia"
t. l - Warszawa 1995 r.] i niedoskonałą. Ta pierwsza pojawia się wtedy, gdy na rynku
funkcjonuje wielu drobnych przedsiębiorców działających w tym samym obszarze i są zbyt mali by
móc oddziaływać na cenę swoich towarów lub usług. Każdy z nich sprzedaje swoje produkty po
ustalonej cenie rynkowej. Nie ma wspomnianej wyżej władzy rynkowej, a wszyscy przedsiębiorcy
mają taki sam udział w rynku, dostarczaj ą konsumentom produkty jednorodne o takiej samej jakości
i charakterystykach. Przy konkurencji doskonałej zakłada się więc, że przedsiębiorcy nie dopuszczaj
ą się zachowań niekonkurencyjnych, zatem i polityka publiczna wobec konkurencji może być
bardziej liberalna.
Konkurencja niedoskonała pojawia się wówczas, gdy nie są spełnione omówione wyżej
warunki konkurencji doskonałej. [Anna Zielińska - Głębocka
„Konkurencja"
Rozdział I (praca
zbiorowa) Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis - Warszawa 2004 r - literatura zalecana dla
uczestników Studium Prawa Europejskiego]
Według A. Zielińskiej - Głębockiej konkurencja niedoskonała charakteryzuje się:
•
powstaniem pewnego stopnia władzy rynkowej lub siły monopolu;
•
koncentracją działalności gospodarczej w rękach grupy przedsiębiorców;
•
powstawaniem firm dominujących;
•
różnymi formami wykorzystywania władzy rynkowej;
•
różnym stopniem intensywności rywalizacji firm;
•
nowymi formami konkurencji, zwłaszcza pozacenowej;
•
stworzeniem barier wejścia do gałęzi gospodarki;
•
koniecznością zastosowania nowych metod polityki publicznej wobec konkurencji.
Wolność gospodarcza jako warunek istnienia konkurencji
Prowadzenie konkurencji pomiędzy szeroko rozumianymi przedsiębiorcami lub podmiotami
uczestniczącymi w obrocie gospodarczym wymaga respektowania szerokiego katalogu swobód. Od
nich zależy bowiem kształt wolnego rynku, na którym realizowane będą działania konkurencyjne.
Wolność gospodarcza wywodzi się z wolności człowieka. Człowiek jest realizatorem
działalności gospodarczej. Człowiek z natury jest Wolny i jest to jego cecha przyrodzona. Z drugiej
jednak strony wolność nie jest stanem absolutnym. Człowiek, jako istota żyjąca w społeczeństwie
musi realizować swoją wolność kierując się pewnymi zasadami np. dziesięcioma przykazaniami -
mówiąc w skrócie: „nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe".
Wolność obywatela RP gwarantują odpowiednie zapisy w Konstytucji RP:
•
wolności osobiste - art. 38-56;
•
wolności polityczne – art. 57 - 63;
•
wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne - art. 64 -76.
Wspomniany wyżej katalog swobód dotyczy zarówno tych, którzy mają zamiar podjąć
działalność gospodarczą, jak również tych, którzy tę działalność już prowadzą. Osoby podejmujące
działalność gospodarczą maj ą zapewnione następujące swobody:
•
swoboda wyboru przedmiotu działalności gospodarczej;
•
wyboru formy organizacyjnej działalności gospodarczej;
•
doboru środków majątkowych służących podjęciu działalności;
•
podjęcia działalności gospodarczej osobiście lub z wykorzystaniem pracowników
najemnych;
•
swoboda wyboru siedziby dla prowadzenia działalności gospodarczej.
Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą maj ą zagwarantowane swobody:
•
nabywania i zbywania towarów i usług;
•
zawierania umów;
•
ustalania cen na własne towary i usługi;
•
rywalizacji z innymi podmiotami działalności gospodarczej:
•
wyboru koncepcji i programu gospodarowania;
•
wyboru miejsca prowadzenia działalności gospodarczej;
•
formy organizacyjnej w jakiej prowadzona jest działalność gospodarcza.
Wolność gospodarczą należy postrzegać w trzech płaszczyznach: politycznej, ekonomicznej i
prawnej. Wszystkie te płaszczyzny zależą od siebie i należy rozpatrywać je łącznie [A. Powałowski,
S. Koroluk, L. Mering
„Prawo ochrony konkurencji"
Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza,
Warszawa 2004 r. - literatura zalecana dla uczestników Studium Prawa Europejskiego]. O ile dwie
pierwsze płaszczyzny mogą wpływać na siebie wzajemnie, bowiem od ustroju politycznego może
zależeć kształt i zakres wolności gospodarczej, to decydujące znaczenie dla wolności gospodarczej
mają przepisy prawa regulujące działalność gospodarczą. Od systemu aktów prawnych zależy, czy
swobody w podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej są ograniczone, czy nie. System
prawa ma za zadanie określenie cech i granic możliwości prowadzenia działalności oraz sytuacji, w
których można swobody te ograniczyć.
W polskim systemie prawnym kwestie ograniczenia wolności gospodarczej reguluje art. 22
Konstytucji RP, który mówi, że ograniczenie wolności działalności gospodarczej może nastąpić tylko
w drodze ustawy i tylko z uwagi na ważny interes publiczny.
Poprzez interes publiczny można rozumieć założenia polityki gospodarczej państwa, interesy
konsumentów, konkurencję, prawa autorskie, własność intelektualną, ochronę danych osobowych,
ochronę środowiska, zdrowia, bezpieczeństwo, porządek publiczny oraz wolności i prawa innych
osób. Zwrócić uwagę należy na fakt, że ustawodawca narzucił formę ograniczenia wolności
gospodarczej w postaci uchwalonej ustawy, choćby właśnie ustawa o ochronie danych osobowych,
ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów.
Podstawowym aktem prawnym regulującym wykonywanie działalności gospodarczej jest
ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz 1807). W
formie szczątkowej obowiązuje także ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności
gospodarczej.
Nieuczciwa konkurencja
Pod pojęciem nieuczciwej konkurencji kryją się dzia
ł
ania przedsiębiorcy podejmowane na
gruncie prowadzonej działalności gospodarczej
,
sprzeczne z prawem i dobrymi obyczajami,
naruszające interes innego przedsiębiorcy lub konsumenta (klienta).
Według Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r. (Dz. U. Nr
47, póz. 211 z późn. zm.) do czynów noszących znamiona nieuczciwej konkurencji zalicza się:
•
wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa;
•
fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograf
i
cznego towarów lub usług;
•
wprowadzające w b
ł
ąd oznaczenie towarów lub usług;
•
naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa;
•
nakłamanie do rozwiązania lub niewykonania umowy;
•
naśladownictwo produktów;
•
pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie;
•
utrudnianie dostępu do rynku;
•
przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną (np. przetargi i zamówienia publiczne);
•
nieuczciwa lub zakazana reklama;
•
organizowanie
,
systemu sprzedaży lawinowej (polega na złożeniu nabywcy towaru
obietnicy uzyskania korzyści materialnych
z
a nakłonienie następnych osób do nabycia
towaru);
•
wytwarzanie, import, dystrybucję, sprzedaż lub oddawanie do używania pod innym tytu
ł
em
prawnym oraz posiadanie - w celach zarobkowych
tzw.
urządzeń niedozwolonych (różnego
rodzaju dekodery do kanałów kodowanych TV w celu korzystania z usług chronionych bez
zezwolenia usługodawcy, ich instalacja, serwis lub wymiana;
•
sprzedaż towarów lub usług na rzecz konsumentów połączona z przyznaniem im
nieodpłatnej premii w postaci innych towarów lub usług o ile nie są to towa
r
y lub usługi o
niewielkiej wartości lub ich próbki lub nie stanowią wygranych w loteriach promocyjnych;
•
formułowanie ofert w ramach loterii promocyjnych w sposób stwarzający pewność
wygranych;
•
wprowadzanie do obrotu przez sieci sklepów dyskontowych towarów w ilości
przewyższającej 20 procent wartości obrotów z markami należącymi do właściciela sieci lub
podmiotów zależnych.
Ochrona konkurencji realizowana jest przez wprowadzanie odpowiednich przepisów prawa,
które mają na celu nie tylko ochronę rynku przed działaniami monopolistycznymi, lecz również
stworzenie warunków do prowadzenia przez podmioty uczestniczące w obrocie gospodarczym
konkurencji na uczciwych i rzetelnych" zasadach. Ochronie konkurencji w Polsce oraz w Unii
Europejskiej poświęcone będą dalsze rozdziały skryptu.
Koncentracja w gospodarce
Pojęcie koncentracji jest blisko związane ze
/
wspomnianym wcześniej pojęciem władzy
rynkowej. W rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez koncentrację należy
rozumieć:
•
połączenie dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców;
•
przejęcie poprzez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów,
całości lub części majątku lub w jakikolwiek inny sposób bezpośredniej lub pośredniej
kontroli nad całym albo częścią jednego lub więcej przedsiębiorców przez jednego lub
więcej przedsiębiorców;
•
utworzenie przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy;
•
objęcie lub nabycie akcji albo udziałów innego przedsiębiorcy, powodujące uzyskanie
co najmniej 25% głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników;
•
objęcie przez tę samą osobę funkcji członka organu zarządzającego albo organu
kontrolnego u konkurujących ze sobą przedsiębiorców;
•
rozpoczęcie wykonywan
i
a praw z akcji lub udziałów objętych lub nabytych bez
uprzedniego zgłoszenia tego faktu instytucjom kontrolnym.
Dążenie do zajęcia dominującej pozycji na rynku jest naturalne i zrozumiałe. Koncentracja
kapitału zwiększa konkurencyjność, możliwość wyparcia z rynku innych podmiotów, często prowadzi
do zwielokrotnienia zysków, rozszerzenia i unowocześnienia produkcji. Prowadzi też do przejęcia
kontroli nad rynkiem i umożliwia sprawowanie władzy rynkowej.
Według doktryny prawa koncentracja jest dostrzegana w dwojaki-sposób. W teorii konkurencji
ewolucyjnej jest to sposób działania konkurencji i nie- prowadzi do jej ograniczenia. Zaś w teorii
instytucjonalnej powoduje ograniczenie rynku i konkurencji.
W polskim prawie kwestie koncentracji przedsiębiorców uregulowane są w ustawie o ochronie
konkurencji i konsumentów, która szerzej omówiona będzie w kolejnych rozdziałach.
Monopol
Monopol jest właściwie zaprzeczeniem konkurencji, choć oba pojęcia mają ze sobą związek.
Monopolistą zostaje przedsiębiorca, który całkowicie opanował rynek lub zajął na nim pozycję, która
umożliwia mu nieliczenie się z pomniejszymi konkurentami.
W teorii jest kilka kryteriów podziału monopoli. Można je podzielić pod względem stopnia
opanowania danego rynku. W przypadku opanowania całości rynku przez jednego przedsiębiorcę
mamy do czynienia z monopolem pełnym. Jeżeli rynek opanowuje dwóch przedsiębiorców o
ustabilizowanej silnej pozycji, nawet przy pewnej liczbie przedsiębiorców drobniejszych, którzy nie są
w stanie im zagrozić - powstaje duopol. Trzecią formą według tego kryterium podziału jest oligopol.
Na rynku istnieje kilku przedsiębiorców, których pozycja jest stabilna. Często ugruntowana jest
zawartymi pomiędzy nimi porozumieniami dotyczącymi podziału rynku.
Inny podział monopoli przewiduje grupowanie ich ze względu na rodzaj prowadzonej
działalności (produkcja, dystrybucja grupy towarów, usług etc.) lub ze względu na sposób powstawania
(prawny lub faktyczny). Monopol prawny powstaje na drodze przyznania danemu przedsiębiorcy
wyłączności w drodze regulacji ustawowej lub w drodze decyzji administracyjnej poprzez przyznanie
licencji lub koncesji.
Monopol faktyczny powstaje na skutek działań faktycznych przedsiębiorcy, który poprzez
odpowiednie decyzje, koncentracje kapitału, lobbing itp. opanowuje rynek,
Monopol jest oceniany jednoznacznie negatywnie. Występowanie na rynku monopolu prowadzi
do zaniku konkurencji ze wszystkimi tego negatywnymi skutkami takimi jak stagnacja na rynku czy
niska jakość produktów.
Granice konkurencji
Ciekawe stanowisko wobec konkurencji, a właściwie przesadnej konkurencji, w kontekście
globalizacji znaleźć można w opracowaniu Grupy Lizbońskiej ,,
Granice konkurencji",
które ukazało
się w tłumaczeniu Mirosława Jarosińskiego nakładem Polskiej Fundacji Promocji Kadr w serii
Euromanagement w Warszawie w 1996 r.
Konkurencyjność uzyskała w ostatnich 20 latach olbrzymią popularność i według wielu
środowisk jest lekarstwem na wszelkie dolegliwości gospodarcze współczesnego świata. Według GL
przesadne konkurowanie powoduje niepożądane skutki. Powoduje zniekształcenia w funkcjonowaniu
gospodarki oraz przynosi niszczycielskie efekty społeczne. Nie jest ono w stanie „rozwiązać takich
problemów jak:
•
wypaczenia gospodarcze;
•
społeczno - ekonomiczne nierówności wewnątrz narodów i między nimi oraz
marginalizacja znacznych części świata;
•
eksploatacja i uszkodzenie globalnych systemów wspierania życia (rosnące
pustynnienie, erozja gleb, wyginięcie wielu gatunków roślin i zwierząt, zatrucie rzek i
mórz);
•
koncentracja władzy' w dziwnych jednostkach gospodarczych (ponadterytosialne,
ponadnarodowe firmy, informacyjne i komunikacyjne sieci globalne).
Z konkurencją należy zatem uważać bowiem jej przesadne stosowanie może mieć skutki
katastrofalne dla całego świata. Oto negatywne efekty przesadnej konkurencji według Grupy
Lizbońskiej
:
•
Narzędzia i systemy techniczne mają pierwszeństwo przed ludźmi i organizacjami
działającymi na rzecz człowieka. Ludzie są traktowani jedynie jako producenci i
konsumenci.
•
Prymat wiedzie rozpatrywanie kosztów w krótkim okresie. Prowadzi to z jednej
strony do nadprodukcji, a z drugiej do braków.
•
Zmniejsza się konkurencyjny charakter rynków narodowych i zwiększa finansowa i
przemysłowa koncentracja na poziomie globalnym. Prowadzi to do rozwoju
globalnych oligopoli.
•
Uwypuklają się różnice między regionami oraz między krajami, a nawet w ich
ramach, dotyczące możliwości dostępu do procesów innowacji (bogaci i silni stają się
jeszcze bogatsi i silniejsi).
•
Uwypukla się podział ludności świata i regionów na świat „zintegrowany" i
„odrzucony".
•
Nadmierna konkurencja prowadzi do wysokiego poziomu zniszczenia środowiska
naturalnego, mimo że może stymulować poszukiwania nowych procesów i
produktów.
•
Przesadna konkurencja jest źródłem społecznego odrzucenia na dużą skalę. Zapomina
się o niekonkurencyjnych ludziach, firmach, miastach i narodach. Nie są już
podmiotem historii. Są bez wartości, ponieważ są „przegrani". Konkurencja nastawia
jednych ludzi przeciwko innym ludziom.
•
Nadmierna konkurencja przyczynia się do jednostkowej i zbiorowej agresywności i
powstrzymuje rozwój solidarności i dialogu pomiędzy ludźmi, narodami i
społeczeństwami.
•
Zmniejsza możliwości organizacji publicznych i demokracji przedstawicielskiej na
wszystkich poziomach: na poziomie firmy, lokalnym, krajowym i globalnym.
Od publikacji tej minęło blisko osiem lat, lecz nie można nawet dzisiaj, po wejściu Polski do
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl