Objawy NOWOTWOROW ZLOSLIWYCH ...

Objawy NOWOTWOROW ZLOSLIWYCH dlaLekarzyPOZ, Medycyna

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
praktyka medyczna
Janina Markowska
Objawy
nowotworów
złośliwych
– wskazania dla lekarzy poz
Nowotwory oka
U osób doros³ych przerzut raka
jest najczêstszym nowotworem we-
wn¹trzczaszkowym, czerniak z³oœli-
wy zajmuje 2. w kolejnoœci miejsce
wœród nowotworów o tej lokalizacji.
Przerzut do oka najczêœciej spotyka-
ny jest u kobiet z rakiem sutka oraz
u mê¿czyzn z rakiem p³uca.
Pacjenta z jakimikolwiek zabu-
rzeniami widzenia, obecnoœci¹ guz-
ka w spojówce, ³zawieniem lub po-
wsta³ym zezem nale¿y kierowaæ do
okulisty.
Leczeniem nowotworów złośliwych zajmują się onkolodzy,
obecnie już o specjalizacjach narządowych: chirurdzy onko-
logiczni, ginekolodzy, hematolodzy, pulmonolodzy itd.
W przypadku podejrzenia choroby nowotworowej należy
chorego skierować do onkologa ogólnego, a po rozpozna-
niu konkretnego nowotworu złośliwego – do onkologa
o danym profilu leczenia.
Głowa i szyja
Raki g³owy i szyi stanowi¹ ok. 10
proc. wszystkich nowotworów z³o-
œliwych. Wœród nich wystêpuj¹ no-
wotwory:
wargi,
jamy ustnej,
Sposób leczenia (energia promie-
nista, leczenie operacyjne, chemicz-
ne, hormonalne, paliatywne) ustala
lekarz onkolog. Zdarza siê, ¿e na sku-
tek znacznego zaawansowania cho-
roby nowotworowej pacjent kwalifi-
kuje siê do leczenia paliatywnego,
a w danej miejscowoœci dotarcie do
lekarzy opieki paliatywnej jest trud-
ne; lekarz onkolog lub lekarz opieki
paliatywnej zleca opiekê terminaln¹
zespo³owi opieki domowej (lekarz
domowy+pielêgniarki), zawsze mo-
¿e on skonsultowaæ siê z onkologiem,
psychologiem czy psychiatr¹.
zosta³y poni¿ej zamieszczone opisy
najbardziej charakterystycznych ob-
jawów rozwijania siê danego nowo-
tworu oraz wskazówki, jakie badania
potwierdz¹ wstêpne podejrzenia cho-
roby nowotworowej.
ustnej czêœci gard³a (migda³ków,
podstawy jêzyka),
nosowej czêœci gard³a, krtaniowej
czêœci gard³a (jamy nosowej i za-
tok przynosowych, gruczo³ów œli-
nowych),
przyzwojaki (chemodectoma),
Ośrodkowy układ nerwowy
Nowotwory tego uk³adu rozwijaj¹
siê w ka¿dym wieku. Niektóre maj¹
sk³onnoœæ do wystêpowania rodzinne-
go (wywiad). Guzy wewn¹trzczaszko-
we mog¹ byæ pierwotne lub przerzu-
towe (sutek, p³uco). Objawy kliniczne
zwi¹zane s¹ zwykle ze wzrostem ci-
œnienia œródczaszkowego. S¹ to:
tarczycy.
Ponad 90 proc. nowotworów g³o-
wy i szyi stanowi¹ raki p³askonab³on-
kowe, poza rakiem tarczycy. Wystê-
puj¹ najczêœciej u mê¿czyzn miêdzy
50. a 60. rokiem ¿ycia.
W wiêkszoœci przypadków bardzo
wczesne objawy nowotworu z³oœli-
wego s¹ niecharakterystyczne. Czêœæ
chorych lekcewa¿y je, nie uœwiada-
miaj¹c sobie ich wa¿noœci. Obliczo-
no, ¿e ok. 50 proc. chorych zg³asza
siê do lekarza po przesz³o 5 mies. od
chwili ich zauwa¿enia. Ponadto ok.
po³owa chorych na nowotwory przed
skierowaniem do leczenia onkolo-
gicznego leczona jest zachowawczo
– g³ównie objawowo – przez lekarza
pierwszego kontaktu przez okres ok.
5 mies. bez ustalenia rozpoznania.
bóle g³owy,
Rak wargi. Czêœciej dotyczy war-
gi dolnej. Niegoj¹ce siê owrzodzenia
z wywiniêtymi brzegami stanowi¹
podstawê do skierowania na biopsjê
do onkologa.
wymioty,
nudnoœci,
zaburzenia œwiadomoœci,
nadciœnienie.
Jama ustna i ustna czêœæ gard³a.
Pamiêtaæ nale¿y, ¿e palenie tytoniu
i u¿ywanie alkoholu oraz wdychanie
py³u drzewnego jest czynnikiem ry-
zyka dla rozwoju tych nowotworów.
Bia³e lub czerwone plamy utrzymu-
j¹ce siê d³u¿ej, jak równie¿ uczucie
cia³a obcego, bolesne prze³ykanie
i bóle promieniuj¹ce do ucha oraz
szczêkoœcisk (w zale¿noœci od loka-
lizacji) stanowi¹ podstawê skierowa-
nia do onkologa lub laryngologa.
Rozwojowi guza mog¹ towarzy-
szyæ objawy ogniskowe:
niedowidzenie po³owicze,
utrata powonienia,
zaburzenia mowy,
g³uchota,
zaburzenia psychiczne,
Na skutek opóŸnionego rozpozna-
nia nowotwór z niskiego (lokalnego)
zaawansowania staje siê bardzo za-
awansowany. Powoduje to, ¿e pacjen-
ta ju¿ nie uda siê wyleczyæ, a jedynie
przed³u¿yæ mu ¿ycie. Wyleczalnoœæ
nowotworów z³oœliwych w du¿ym
stopniu zale¿y zatem od lekarza
pierwszego kontaktu. Z myœl¹ o nim
zaburzenia orientacji i równowagi,
pora¿enie jednej koñczyny lub po-
³owicze, padaczka.
Pacjenta nale¿y skierowaæ do neu-
rologa, który wykona potrzebne bada-
nia diagnostyczne, mimo ¿e badanie
dna oka (obrzêk tarczy nerwu wzroko-
wego) mo¿e wykonaæ okulista.
Nosowa czêœæ gard³a. Jednostron-
na utrata s³uchu mo¿e byæ przyczyn¹
niedro¿noœci tr¹bki s³uchowej (wzrost
guza, a nie tylko obecnoϾ czopu
woszczkowego). Nale¿y skierowaæ
chorego do laryngologa.
Lekarza
7
oczopl¹s,
Przewodnik
praktyka medyczna
Krtaniowa czêœæ gard³a. Trud-
noœci w po³ykaniu, bóle przy po³yka-
niu oraz bóle ucha, guz na szyi, chry-
pa utrzymuj¹ca siê >3 tyg., krwawie-
nie z nosa, szczêkoœcisk, zaburzenia
widzenia i dro¿noœci przewodu no-
sowego, a tak¿e rozchwianie zêbów
– nale¿y przeprowadziæ dok³adny
wywiad i skierowaæ do laryngologa.
nie u ludzi starszych; poni¿ej 30. ro-
ku ¿ycia rozwija siê rzadko.
Objawy choroby s¹ niecharakte-
rystyczne:
spadek wagi cia³a,
objawy niedro¿noœci jelit,
krwawienia z odbytu,
obni¿enie wagi cia³a,
uczucie niepe³nego opró¿niania
odbytnicy.
bóle nadbrzusza,
brak ³aknienia i wymioty (czasem
krwiste),
Badaniem klinicznym niekiedy
wyczuwa siê guz w jamie brzusznej.
Zawsze nale¿y przeprowadziæ bada-
nie palcem przez odbytnicê (prawie
u 50 proc. pacjentów wykrywa siê
guz). Nale¿y zbadaæ wêz³y ch³onne
pachwinowe.
Badania diagnostyczne:
ciemne stolce,
Przyzwojaki (chemodectoma).
Nale¿y dok³adnie przeanalizowaæ
zgrubienie w k³êbuszku szyjnym lub
w okolicy skroniowej – przeprowa-
dziæ konsultacjê z onkologiem.
uczucie pe³noœci w ¿o³¹dku.
Objawami towarzysz¹cymi mo-
g¹ byæ:
zapalenie skórno-miêœniowe,
wlew doodbytniczy (czêsto uchy³-
kowatoœæ jelit maskuje wspó³ist-
nienie raka, czêsto trudno uwi-
doczniæ zmiany w jelicie œlepym),
powiêkszone wêz³y ch³onne na sku-
tek przerzutów (wêze³ Virchowa,
wêz³y pachowe lub oko³opêpkowe).
Raki tarczycy. Rozwijaj¹ siê
w ka¿dym wieku. Najczêœciej
w 2 przedzia³ach wiekowych: 7–20
i 40–65 lat; czêœciej u kobiet. Objawy
wola tarczycowego lub izolowanego
guzka tarczycy oraz powiêkszenie wê-
z³ów ch³onnych szyi nasuwaj¹ podej-
rzenie procesu z³oœliwego. Wielolet-
nie wole tarczycowe nie eliminuje ra-
ka. Wodniste biegunki i spadek masy
cia³a mog¹ byæ objawem raka rdze-
niastego tarczycy. Scyntygrafia i biop-
sja ustal¹ rozpoznanie. Nale¿y skiero-
waæ do endokrynologa.
wziernikowanie odbytnicy i okrê¿-
nicy esowatej – 50 proc. nowotwo-
rów znajduje siê w zasiêgu wzierni-
ka – czêsto stosowana jest kolono-
skopia (badanie ca³ej okrê¿nicy),
Podstawowym badaniem diagno-
stycznym jest dok³adne badanie kli-
niczne, gastroskopia (dodatkowa we-
ryfikacja histopatologiczna wycinka)
oraz USG jamy brzusznej (w 45 proc.
przypadków przerzuty do w¹troby).
Badania te mo¿na wykonaæ przed
skierowaniem do gastroenterologa,
przy d³u¿ej trwaj¹cych objawach mo¿-
na kierowaæ bez badañ. Przebyte
schorzenia, np. przewlek³a choroba
wrzodowa, polipowatoœæ i przewlek³e
zapalenie b³ony œluzowej ¿o³¹dka, in-
fekcja Helicobacter pylori, stan po
czêœciowej resekcji ¿o³¹dka lub nie-
dokrwistoœæ z³oœliwa mog¹ nasuwaæ
podejrzenie rozwoju nowotworu. Pa-
miêtaæ nale¿y o uwarunkowaniu ge-
netycznym (wywiad rodzinny) oraz
o wp³ywie czynników œrodowisko-
wych (kontakt z azbestem, niklem
oraz z³y stan socjalno-ekonomiczny).
nie ma potrzeby badaæ CEA, gdy¿
we wczesnych postaciach raka je-
go stê¿enie jest prawid³owe.
Nale¿y skierowaæ do gastroentero-
loga lub onkologa zajmuj¹cego siê no-
wotworami przewodu pokarmowego.
Przewód pokarmowy
Rak przełyku
Rak prze³yku nie jest czêstym no-
wotworem. Prawie u wszystkich cho-
rych wystêpuj¹ trudnoœci w po³ykaniu.
Jest to niestety, objaw póŸny, zwi¹za-
ny z niedro¿noœci¹ prze³yku. Inne ob-
jawy – bóle, œlinotok i trudnoœci w je-
dzeniu – narastaj¹ progresywnie.
Rozwój nowotworu powoduje
zmniejszanie wagi cia³a i niedokrwi-
stoœæ pacjenta. W zale¿noœci od lo-
kalizacji zmiany pierwotnej (górna,
œrodkowa lub dolna czêœæ prze³yku),
szybko rozwijaj¹ce siê przerzuty
znajduj¹ siê w wêz³ach szyjnych,
nadobojczykowych, œródpiersiowych
(RTG p³uc) i przeponowych. Prze-
rzuty odleg³e do p³uc, w¹troby i ko-
œci rozwijaj¹ siê w zaawansowanym
stadium choroby, ale u 50 proc. cho-
rych w czasie ustalania rozpoznania.
Badania diagnostyczne: kontrasto-
we badania radiologiczne, endoskopia
(dodatkowa weryfikacja, np. badanie
cytologiczne pop³uczyn z prze³yku).
Nale¿y skierowaæ do onkologa.
Rak trzustki
Czêœciej rozwija siê u mê¿czyzn;
najczêœciej po 50. i 60. roku ¿ycia.
W wywiadzie nale¿y zwróciæ uwagê
na przebyte zapalenie trzustki, cukrzy-
cê, niski status socjalno-ekonomiczny,
palenie tytoniu oraz nara¿enie œrodo-
wiskowe (pracownicy przemys³u ga-
zowo-koksowniczego, metalowego,
chemicznego).
Objawy s¹ niecharakterystyczne,
w du¿ej mierze zale¿¹ od pierwotnej
lokalizacji raka:
Rak jelita grubego
Czêœciej wystêpuje u mê¿czyzn ni¿
u kobiet; rzadko poni¿ej 35. roku ¿y-
cia. Czêstoœæ zachorowañ wzrasta po
50. roku ¿ycia. Czynnikiem ryzyka
jest rodzinna polipowatoϾ jelita.
U obci¹¿onych rodzinnie pacjentów
nowotwór prawie zawsze rozwija siê
w m³odszym wieku (czêsto w 2 deka-
dzie ¿ycia). Innym czynnikiem ryzy-
ka jest wrzodziej¹ce zapalenie jelit
(colitis ulcerosa). Nie wyjaœniono, czy
wszystkie polipy jelita s¹ znamiona-
mi przedrakowymi, ale polipy ze
struktur¹ kosmówkow¹ wykazuj¹ ten-
dencje do przemiany z³oœliwej. Obja-
wy sugeruj¹ce raka jelita grubego:
utrata wagi cia³a,
¿ó³taczka,
powiêkszenie w¹troby,
ból nadbrzusza,
brak ³aknienia,
nudnoœci i wymioty,
ciemny mocz i jasny stolec (niejed-
nokrotnie o obecnoœci t³uszczu),
os³abienie,
wodobrzusze,
podwy¿szony poziom cukru we
krwi,
czasem wêdruj¹ce zakrzepowe za-
palenie ¿y³.
Rak żołądka
Jest 2-krotnie czêstszy u mê¿-
czyzn ni¿ u kobiet. Wystêpuje g³ów-
zaburzenia w oddawaniu stolca,
Pomocne badania diagnostyczne:
dok³adne badanie kliniczne (czêsto
niewyjaœniona niedokrwistoœæ,
8
Przewodnik
Lekarza
zakrzepowe zapalenie ¿y³,
praktyka medyczna
niebolesny woreczek ¿ó³ciowy), KT
i USG jamy brzusznej, badanie mar-
kerów CA 19-9, CEA, TPS. Szybkie
skierowanie do gastroenterologa przy
nasilonych wyraŸnych objawach lub
miernych d³u¿ej trwaj¹cych.
Objawy zale¿ne s¹ od umiejsco-
wienia raka. Jednak do najczêstszych
nale¿¹:
Objawy uzale¿nione s¹ od lokali-
zacji. Zwykle s¹ to:
kaszel,
ból w klatce piersiowej,
krwioplucie,
dusznoϾ,
zapalenie p³uc (upoœledzenie dro¿-
noœci oskrzeli).
chrypka,
zaburzenia po³ykania,
Rak wątroby
Pierwotny rak w¹troby jest nowo-
tworem rzadkim. Czterokrotnie czê-
œciej choruj¹ mê¿czyŸni ni¿ kobiety.
Ryzyko zachorowania zwiêkszaj¹ he-
patotoksyny (aflatoksyna wytwarza-
na przez Aspergillus flavus), wirus
¿ó³taczki zakaŸnej typu B, niedo¿y-
wienie, alkoholizm.
U doros³ych pierwotny rak w¹tro-
by wspó³istnieje czêsto z zanikow¹
marskoœci¹ w¹troby. Nowotworowi
temu mog¹ towarzyszyæ choroby pa-
so¿ytnicze (schistosomosa). Objawy:
objawy tamponady osierdzia,
czasami objawy zespo³u ¿y³y g³ów-
nej górnej lub zespó³ Hornera.
Rzadsze, zwi¹zane z zaawanso-
waniem procesu, to:
chrypa,
Grasiczakom towarzysz¹ objawy
myasthenia gravis oraz aplazji uk³adu
erytrocytarnego, czasem hipogammo-
globulinemia w elektroforezie bia³ek.
Rozpoznanie nowotworu umo¿li-
wia badanie radiologiczne klatki pier-
siowej AP i boczne, KT lub USG.
Zale¿nie od wieku nale¿y skiero-
waæ do onkologa dzieciêcego lub on-
kologa ogólnego. Rozpoznania ró¿-
nicowego (nowotworu ³agodnego lub
z³oœliwego) nie przeprowadza lekarz
rodzinny.
zespó³ ¿y³y g³ównej górnej,
zespó³ Hornera (naciekanie zwoju
gwiaŸdzistego),
zespó³ Pancoasta.
narastaj¹ca ¿ó³taczka zastoinowa,
Zespo³y paranowotworowe wystê-
puj¹ doœæ czêsto. Zaburzenia w wy-
dzielaniu hormonu antydiuretyczne-
go mog¹ prowadziæ do znacznego
zmniejszenia stê¿enia sodu w suro-
wicy krwi, co powoduje objawy spl¹-
tania, œpi¹czki, a nawet napady pa-
daczkopodobne.
Wykonaæ RTG klatki piersiowej,
ewentualnie cytologiczne badania
plwociny i skierowaæ do pulmono-
loga.
czasem guz wyczuwalny w nad-
brzuszu,
ogólne os³abienie.
Układ moczowy
Raki mi¹¿szu nerki, miedniczki
nerkowej i moczowodu oraz pêche-
rza wystêpuj¹ u osób doros³ych;
u dzieci wystêpuje nerczak p³odowy
(guz Wilmsa).
W badaniach diagnostycznych
nieprawid³owe próby w¹trobowe
i USG, podwy¿szone stê¿enie AFP.
Nale¿y skierowaæ do onkologa.
Rozpoznania ró¿nicowego pier-
wotnego i przerzutowego raka w¹tro-
by nie przeprowadza lekarz rodzinny.
Opłucna
Nowotwory z³oœliwe op³ucnej wy-
stêpuj¹ rzadko. Wiêkszoœæ z nich sta-
nowi miêdzyb³oniak (mesothelioma).
W op³ucnej mog¹ równie¿ rozwijaæ siê
miêsaki tkanek miêkkich. Etiologia
wi¹¿e siê z ekspozycj¹ na py³ azbestu,
nawet wiele lat po jej ustaniu.
Objawy s¹ niecharakterystyczne:
Rak nerki
Najczêstszym objawem jest bezbo-
lesny krwiomocz (75 proc. chorych).
Krwiomocz mo¿e mieæ charakter na-
padowy. Czasem badalny jest twardy
guz w jamie brzusznej, ból i uczucie
dyskomfortu. Niekiedy objawem no-
wotworu nerki jest gor¹czka niezna-
nego pochodzenia. W chwili rozpo-
znania u 30 proc. chorych stwierdza
siê rozsiany proces nowotworowy.
Rak nerki nazywany jest rakiem inter-
nistycznym ze wzglêdu na jego obraz
kliniczny, spowodowany zespo³ami
paranowotworowymi:
Rak pęcherzyka żółciowego
Wystêpuje rzadko, g³ównie w star-
szym wieku, 4-krotnie czêœciej u ko-
biet. Niemal we wszystkich przypad-
kach zwi¹zany jest z kamic¹ pêcherzy-
ka ¿ó³ciowego. Ten zwi¹zek uzasadnia
kierowanie osób starszych do chole-
cystektomii.
Najczêœciej zreszt¹ rozpoznawa-
ny jest w czasie takiego zabiegu. Dal-
szym prowadzeniem, obarczonym
wysok¹ œmiertelnoœci¹, nie zajmuje
siê lekarz rodzinny.
bóle w klatce piersiowej,
zmêczenie,
dusznoœci,
pa³eczkowatoœæ palców.
Nieprawid³owy RTG p³uc (zwy-
kle obecnoœæ p³ynu po stronie pra-
wej), niekiedy nadp³ytkowoœæ. Nale-
¿y skierowaæ do onkologa.
ubytek masy cia³a,
poty nocne,
Klatka piersiowa
Płuco
Najczêstszy nowotwór z³oœliwy
u mê¿czyzn, 3. co do czêstoœci za-
chorowania u kobiet. U wiêkszoœci
chorych rozpoznawany miêdzy
35.–75. rokiem ¿ycia (szczyt zacho-
rowañ to 55–65 lat).
U ponad 80 proc. chorych etiolo-
gia zwi¹zana jest z paleniem papie-
rosów, a tak¿e z nara¿eniem na kon-
takt z azbestem, chromem, niklem,
arsenem, produktami spalania wêgla.
Śródpiersie
Nowotwory z³oœliwe stanowi¹ 1/3
wszystkich guzów œródpiersia. Roz-
wijaj¹ siê zwykle u dzieci:
anemia,
nadciœnienie têtnicze,
neuromiopatie,
bóle kostne,
w œródpiersiu górnym lokalizuj¹
siê grasiczaki i potworniaki,
hiperkalcemia.
w œródpiersiu przednim – ch³oniaki,
Obecnoœæ ¿ylaków powrózka na-
siennego po stronie lewej zawsze
powinna nasuwaæ podejrzenie raka
nerki.
Czynniki ryzyka to: palenie papie-
rosów, przewlek³a niewydolnoœæ nerek
i dializowanie, praca w garbarniach
w œródpiersiu œrodkowym – ch³o-
niaki i raki p³uca wzrastaj¹ce
w pobli¿u ostrogi tchawicy oraz
przerzuty innych nowotworów,
w œródpiersiu tylnym – ch³oniaki
i raki p³uc.
Lekarza
9
kaszel,
Przewodnik
praktyka medyczna
skóry i drukarniach oraz kontakt
z azbestem. Niekiedy rak nerki wystê-
puje dziedzicznie u osób z zespo³em
Hippe’a-Lindau’a. Diagnostyka: wy-
wiad, badanie kliniczne, badanie mo-
czu, morfologia. USG nerek i KT ja-
my brzusznej, skierowanie do urologa.
Zachorowalnoœæ na miêsaka ko-
œciopochodnego i na miêsaka Ewin-
ga jest wy¿sza w dzieciñstwie ni¿
w wieku dojrza³ym (ok. 50 proc.
przypadków miêsaka koœciopochod-
nego w wieku 10–20 lat, miêsak
Ewinga wystêpuje najczêœciej w 2.
dekadzie ¿ycia). Chrzêstniakomiêsak
i w³ókniej¹cy guz histocytarny
w wiêkszoœci przypadków rozpozna-
wany jest u doros³ych, a w³ókniako-
miêsak u ludzi starszych.
Etiologia miêsaka koœciopochod-
nego u chorych po 40. roku ¿ycia
oraz w³ókniakomiêsaka czêsto jest
zwi¹zana z chorob¹ Pageta i uprzed-
nim napromienianiem. Miêsak Ewin-
ga ma zwi¹zek w 85 proc. ze zmia-
nami genetycznymi. U niektórych
chorych stwierdzano wady uk³adu
moczowo-p³ciowego lub kostnego.
Miêsak koœciopochodny i w³óknia-
komiêsak rozwijaj¹ siê g³ównie
w koœciach d³ugich (czêsto w stawie
kolanowym, koœciach ramienio-
wych). Chrzêstniakomiêsak umiej-
scowiony jest g³ównie w koœciach
miednicy, uda i obrêczy barkowej.
Z³oœliwy, w³ókniej¹cy guz histo-
cytarny najczêœciej rozwija siê
w okolicy stawu kolanowego, miê-
sak Ewinga zaœ w koñczynie dolnej
i miednicy. Do objawów nale¿¹:
Etiologia jest ró¿na: u pacjentów
z chorob¹ Recklinghausena istnieje ry-
zyko rozwoju nerwiaka z³oœliwego,
u chorych po odjêciu sutka i napromie-
nianiu czêœciej wystêpuje w³ókniako-
miêsak klatki piersiowej i naczyniako-
miêsak limfatyczny. Miêsaki czêsto to-
warzysz¹ innym chorobom o pod³o¿u
genetycznym (zespó³ Gorlina, Gard-
nera, choroba Bourneville’a). Odrêb-
n¹ postaæ stanowi miêsak pr¹¿kowa-
no-komórkowy (rhabdomycosarco-
ma). Po guzach OUN i nerwiaku
zarodkowym – najczêstszy guz lity
wieku dzieciêcego. Przewa¿nie rozwi-
ja siê w obrêbie g³owy i szyi, uk³adu
moczop³ciowego i jamy brzusznej.
Skierowanie do onkologa.
Objawy: wiêkszoœæ miêsaków
rozwija siê pod postaci¹ guza wolno
rosn¹cego i d³ugo nie daj¹cego dole-
gliwoœci. Ka¿dego pacjenta z guzem
nale¿y skierowaæ do onkologa. Biop-
sjê decyduj¹c¹ o rozpoznaniu wyko-
na onkolog lub patomorfolog.
Rak miedniczki nerkowej
i moczowodu
15 proc. raków nerki rozwija siê
w miedniczce lub moczowodzie.
Przypuszcza siê, ¿e nowotwór mied-
niczki nerkowej wi¹¿e siê z d³ugo
trwaj¹c¹ kamic¹. Objawy s¹ podob-
ne do raka nerki, z wyj¹tkiem zespo-
³ów paranowotworowych. Postêpo-
wanie identyczne.
Rak pęcherza moczowego
Czêœciej wystêpuje u mê¿czyzn
ni¿ u kobiet po 50. roku ¿ycia. Czyn-
niki ryzyka zwi¹zane s¹ z ekspozy-
cj¹ na chemiczne czynniki rakotwór-
cze, dlatego czêœciej choruj¹ pracow-
nicy garbarni, przemys³u gumowego,
tekstylnego i skórzanego, równie¿
palenie tytoniu ma swój udzia³ w roz-
woju tego nowotworu.
Objawami s¹:
Chłoniaki
S¹ grup¹ z³oœliwych chorób nowo-
tworowych, wywodz¹cych siê z komó-
rek uk³adu siateczkowo-œródb³onko-
wego, skupionych g³ównie w uk³adzie
ch³onnym – wêz³y, ale i poza nim (p³u-
ca, przewód pokarmowy, mózg, j¹dra,
koœci). St¹d te¿ dominuj¹cym objawem
jest powiêkszenie wêz³ów ch³onnych.
Nowotwory te stanowi¹ grupê o zró¿-
nicowanej epidemiologii, budowie hi-
stopatologicznej i przebiegu klinicz-
nym. W zale¿noœci od obecnoœci
w utkaniu komórek Reed-Steenberga
lub ich jednoj¹drzastych odpowiedni-
ków nowotwory te dziel¹ siê na 2 gru-
py: ziarnicê z³oœliw¹, czyli ch³oniak
Hodgkina (HL) i ch³oniaki nieziarni-
cze (NHL). Ch³oniaki stanowi¹ 3–4
proc. wszystkich nowotworów z³oœli-
wych, czêœciej wystêpuj¹ u mê¿czyzn.
Wiek zapadalnoœci: HL czêœciej wystê-
puje w wieku 15–30 i 50–70 lat, NHL
wystêpuj¹ w ka¿dym wieku, wykazu-
j¹c tendencjê wzrostow¹ zapadalnoœci
wraz z wiekiem.
W etiologii ziarnicy z³oœliwej roz-
wa¿a siê udzia³ czynnika zakaŸnego
(rodzinna zachorowalnoϾ, grupy ludzi
¿yj¹ce w bliskim s¹siedztwie). W etio-
logii ch³oniaków nieziarniczych pod-
kreœla siê rolê infekcji wirusowych; Ep-
stein-Barr oraz HTLV-1, nabyte obni-
¿enie odpornoœci (zespó³ Sjögrena),
nara¿enie na niektóre substancje che-
miczne (herbicydy, pestycydy) oraz
parcie na pêcherz moczowy,
czêste i bolesne oddawanie moczu
albo bezbolesny krwiomocz.
ból,
skrzepy krwi obturuj¹ce ujœcie cew-
ki moczowej mog¹ powodowaæ za-
burzenia w oddawaniu moczu.
obecnoœæ guza lub obrzêku,
ograniczenie zakresu ruchów i nie-
jednokrotnie patologiczne z³amania,
w przypadku miêsaka Ewinga –
gor¹czka.
W zaawansowanej chorobie
stwierdza siê bóle w miednicy i oko-
licy lêdŸwiowej, obrzêki koñczyn dol-
nych, a czasem przerzuty w wêz³ach
nadobojczykowych, w¹trobie i ko-
œciach. Rozpoznanie u³atwia wywiad,
badanie kliniczne, USG i KT. Nale¿y
skierowaæ do urologa lub onkologa.
Nale¿y wykonaæ diagnostykê ob-
razow¹ (zdjêcia rentgenowskie zmie-
nionej koœci co najmniej w 2 p³asz-
czyznach). Skierowanie do onkologa
lub ortopedy. Nie nale¿y wykonywaæ
KT, NMR ani biopsji.
Nowotwory kości
Wystêpuj¹ rzadko. Nale¿¹ do nich:
Nowotwory tkanek miękkich
Wystêpuj¹ rzadko (1 proc. nowo-
tworów z³oœliwych u doros³ych, 7 proc.
u m³odzie¿y do 15. roku ¿ycia). Roz-
wijaj¹ siê z ró¿nych tkanek pochodze-
nia mezenchymalnego (t³uszczowej,
³¹cznej, miêœniowej, naczyñ krwiono-
œnych i ch³onnych, mezotelium, tkan-
ce nerwowej), ale wykazuj¹ podobieñ-
stwo biologiczne i kliniczne, a w ich
leczeniu stosuje siê podobn¹ terapiê.
60 proc. z nich rozwija siê w koñczy-
nach (czêœciej dolnych), ok. 30 proc.
w przestrzeni zaotrzewnowej i ok. 10
proc. w obrêbie g³owy i szyi.
têtniak koœciopochodny (ostcosar-
koma),
miêsak Ewinga,
chrzêstniakomiêsak (chondrosar-
coma),
w³ókniakomiêsak (tilirosilrconiri)
w³ókniej¹cy guz histocytarny (fi-
brohistiocytoma malignum).
Czêstoœæ wystêpowania tych no-
wotworów wykazuje ró¿nice zale¿-
ne od wieku.
10
Przewodnik
Lekarza
prawo, finanse, ubezpieczenia
byæ mo¿e aktywacjê pewnych onkoge-
nów (translokacje chromosomowe).
Dominuj¹cym objawem ch³onia-
ków jest niebolesne powiêkszenie
wêz³ów ch³onnych. W ziarnicy z³o-
œliwej dotyczy to g³ównie wêz³ów
szyjnych i nadobojczykowych.
W ch³oniakach nieziarniczych poza
powiêkszeniem wêz³ów nad- i pod-
przeponowych zajête mog¹ byæ wê-
z³y ³okciowe, podkolanowe oraz
w obrêbie pierœcienia ch³onnego Wal-
deyera. U ok. 1/4 chorych na ch³onia-
ki nieziarnicze zmiany mog¹ doty-
czyæ skóry, przewodu pokarmowego,
koœci, mózgu, p³uc i j¹dra.
U ok. 30 proc. chorych na ziarnicê
i 10 proc. na ch³oniaki obserwuje siê:
kologa, gdy¿ o rozpoznaniu decydu-
je badanie histopatologiczne wyciê-
tego wêz³a ch³onnego.
powtarzaj¹ce siê infekcje przebie-
gaj¹ce z gor¹czk¹,
krwawienia z jam cia³a,
bóle g³owy,
Szpiczak mnogi
Nie jest nowotworem uk³adu kost-
nego, lecz uk³adu krwiotwórczego,
wywodz¹cym siê z wczesnej komórki
pnia, jak i wczesnych limfocytów B.
Etiologia nie jest jasna. Wi¹¿e siê
j¹ z nara¿eniem na czynniki chemicz-
ne (benzen, formaldehyd) i promie-
niowaniem jonizuj¹cym (nara¿enie
zawodowe, bomba atomowa). Stwier-
dzono w tej chorobie anomalie chro-
mosomowe (l i 14 chromosom) wy-
stêpuj¹ce u ludzi ok. 60. roku ¿ycia.
Objawy s¹ bardzo ró¿ne, najczê-
œciej:
nudnoœci,
zaburzenia widzenia,
bóle kostne,
sk¹pomocz,
powiêkszenie wêz³ów ch³onnych,
w¹troby i œledziony,
przerost dzi¹se³,
poty.
gor¹czkê,
Nale¿y wykonaæ badanie morfo-
logii krwi z rozmazem (wzór odset-
kowy krwinek bia³ych ma wiêksze
znaczenie ni¿ liczba krwinek bia-
³ych), liczbê p³ytek krwi, RTG klat-
ki (guz œródpiersia). Skierowanie do
hematologa lub onkologa: o rozpo-
znaniu decyduje wynik badania szpi-
ku, czasami biopsja koœci.
nocne poty lub zmniejszenie wagi
cia³a,
ból w plecach lub ¿ebrach, czasem
zwi¹zany ze z³amaniem krêgów
lub innych koœci,
wystêpowaæ mo¿e œwi¹d skóry,
ból umiejscowiony w obszarze za-
jêtym nowotworem po wypiciu al-
koholu,
niedokrwistoϾ,
brak ³aknienia,
Sutek
Zajmuje pierwsze miejsce wœród
zachorowañ i zgonów na wszystkie
nowotwory z³oœliwe kobiet (w roku
1994 zachorowa³y ponad 32 kobiety
na 100 tys.). Ok. 80 proc. przypad-
ków guzów sutka rozpoznaj¹ same
kobiety i zg³aszaj¹ siê do onkologa
lub ginekologa.
Etiologia tego raka nie zosta³a
ustalona, choæ podkreœla siê czynnik
genetyczny i póŸn¹ pierwsz¹ ci¹¿ê
(wysoka zachorowalnoϾ u zakon-
nic). Objawy:
wielomocz (hiperkalcemia).
powiêkszenie œledziony,
objawy niedro¿noœci ¿y³y g³ównej
górnej (powiêkszone wêz³y œród-
piersia),
Nale¿y wykonaæ badanie labora-
toryjne: OB, morfologia, mocz (bia³-
ko monoklonalne), kreatyninê, mocz-
nik i wapñ w surowicy, alkaliczn¹
fosfatazê (poziom prawid³owy w od-
ró¿nieniu od zmian wystêpuj¹cych
w przebiegu innych chorób nowotwo-
rowych), RTG bol¹cych koœci. Skie-
rowanie do onkologa.
bóle koœci,
bóle pleców (wêz³y zaotrzewnowe),
niedokrwistoϾ,
leukopeniê i trombocytopeniê,
bóle brzucha i wymioty.
Nale¿y wykonaæ badanie laborato-
ryjne: morfologiê z rozmazem krwi,
mocznik, kreatyninê, elektroforezê
bia³ek, próby w¹trobowe, RTG p³uc.
Wêz³y ch³onne mog¹ byæ powiêk-
szone w:
Białaczki
Rocznie zapada na nie 5–6 osób
na 100 tys. Wœród czynników epide-
miologicznych wymienia siê: retro-
wirusy (HTLV l), promieniowanie jo-
nizuj¹ce (zawodowe, uprzednie na-
promienianie terapeutyczne, bomba
atomowa), zwi¹zki chemiczne (ben-
zen), czynniki genetyczne (zespó³
Blooma, Klinefeltera, Downa, niedo-
krwistoϾ Fankoniego).
Bia³aczki dzieli siê na ostre i prze-
wlek³e: oba typy s¹ pochodzenia mo-
noklonalnego. Miejscem dzia³ania
czynnika sprawczego jest prekurso-
rowa komórka uk³adu krwiotwórcze-
go, która ulega transformacji nowo-
tworowej w ka¿dym okresie ró¿nico-
wania, st¹d wielka ró¿norodnoœæ
bia³aczek (ostre, przewlekle, szpiko-
we, limfatyczne). Objawy zale¿¹ od
typu bia³aczki. Obserwuje siê:
badalny guz w sutku,
naciekanie i obrzêk skóry,
zaka¿eniach z objawowym po-
wiêkszeniem wêz³ów ch³onnych,
skórka pomarañczowa i owrzodze-
nie,
powiêkszenie wêz³ów ch³onnych
œwiadczy o du¿ym zaawansowa-
niu raka.
zakaŸnych zapaleniach wêz³ów
ch³onnych (gruŸlicy, promienicy,
tularemii, toksoplazmozie, mono-
nukleozie zakaŸnej, kile),
Nie nale¿y kierowaæ na USG czy
mammografiê, lecz do onkologa.
O rozpoznaniu decyduje biopsja. Rak
sutka mo¿e wystêpowaæ równie¿
u mê¿czyzn.
niejasnych procesach zapalnych
(sarkoidozie) – odczynowe po-
wiêkszenie wêz³ów ch³onnych (to-
czeñ trzewny, reumatoidalne zapa-
lenie stawów),
reakcjach polekowych (hydanto-
ina, PAS),
Narządy rodne kobiety
Zwykle kobiety same zg³aszaj¹ siê
na okresowe badania do ginekologa
z objawami wskazuj¹cymi na choro-
by dróg rodnych (krwawienia, up³a-
wy, bóle podbrzusza). Obejmuj¹c
opiek¹ kobiety nale¿y pamiêtaæ, aby
kierowaæ je na badania profilaktycz-
ne. Nowotwory tych narz¹dów stano-
z powodu innych rzadkich przy-
czyn (po przebytych infekcjach,
hiperthyreoidoza),
przerzutach nowotworowych.
Jeœli wykluczy siê te przyczyny
lub wyst¹pi¹ k³opoty w ich elimina-
cji, nale¿y skierowaæ pacjenta do on-
zmêczenie,
bladoœæ pow³ok,
niedokrwistoϾ,
Lekarza
11
Przewodnik
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl