Ocena skutecznosci treningu chodu ...

Ocena skutecznosci treningu chodu na bieżni u osób starszych z zaburzeniami równowagi, Andragogika, ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PRACA MAGISTERSKA –
Maria Kadyjewska
Ocena skuteczno
Ļ
ci treningu chodu na bie
Ň
ni u osób starszych z
zaburzeniami równowagi
.
1
I. WST
Ħ
P.
Doniesienia WHO i o
Ļ
rodków badawczych potwierdzaj
Ģ
fakt,
Ň
e w ostatnim
stuleciu obserwuje si
ħ
wydłu
Ň
enie
Ň
ycia ludzkiego. GUS szacuje,
Ň
e w 2010 roku osoby
po 60 roku
Ň
ycia b
ħ
d
Ģ
stanowi
ę
14,5% populacji, a w 2020 roku wska
Ņ
nik ten wyniesie
22,4%. Starzenie si
ħ
społecze
ı
stwa jako proces stały i nieuchronny stanowi powa
Ň
ne
wyzwanie dla cywilizacji oraz rehabilitacji geriatrycznej [49,60,65].
U osób starszych obserwuje si
ħ
pogorszenie praktycznie wszystkich cech
motorycznych. Obni
Ň
a si
ħ
siła mi
ħĻ
niowa, pogarsza koordynacja nerwowo-mi
ħĻ
niowa,
upo
Ļ
ledzeniu ulega gibko
Ļę
i równowaga. Dochodzi do stopniowego ograniczenia
aktywno
Ļ
ci fizycznej oraz eliminowania wysiłku fizycznego, co w konsekwencji
wpływa na regres sprawno
Ļ
ci fizycznej [40,65].
Do wymienionych ogranicze
ı
osób starszych doł
Ģ
czaj
Ģ
si
ħ
ponadto ró
Ň
norodne
schorzenia przewlekłe - typowe dla tego okresu ontogenetycznego, takie jak:
nadci
Ļ
nienie t
ħ
tnicze, mia
Ň
d
Ň
yca, cukrzyca typu 2, choroba zwyrodnieniowa stawów
i/lub kr
ħ
gosłupa, osteoporoza, a tak
Ň
e choroba Alzheimera. Zmiany inwolucyjne
wyst
ħ
puj
Ģ
równie
Ň
w obr
ħ
bie narz
Ģ
du wzroku. W zwi
Ģ
zku z powy
Ň
szym odmienna staje
si
ħ
percepcja otoczenia [40].
Wszystko to sprawia,
Ň
e osoba starsza staje si
ħ
szczególnie podatna na upadki,
które mog
Ģ
by
ę
tragiczne w skutkach. Stanowi
Ģ
one zagro
Ň
enie nie tylko dla długo
Ļ
ci,
ale i jako
Ļ
ci
Ň
ycia osób w wieku podeszłym. Nast
ħ
pstwa upadków s
Ģ
jedn
Ģ
z głównych
przyczyn niepełnosprawno
Ļ
ci i
Ļ
miertelno
Ļ
ci ludzi starszych. Prowadz
Ģ
one do utraty
samodzielno
Ļ
ci i uzale
Ň
nienia od osób trzecich. Mo
Ň
na powiedzie
ę
,
Ň
e w tej grupie
wiekowej stanowi
Ģ
problem społeczny, maj
Ģ
cy powa
Ň
ne skutki medyczne
i ekonomiczne [28,40,50,65].
Dlatego tak istotne staje si
ħ
przeciwdziałanie upadkom. Na całym
Ļ
wiecie
stosuje si
ħ
szereg działa
ı
prewencyjnych, na które składaj
Ģ
si
ħ
: prawidłowa ocena
pacjenta pod k
Ģ
tem nara
Ň
enia na upadki, likwidacja zagro
Ň
e
ı
Ļ
rodowiskowych,
skuteczne leczenie chorób ostrych, przewlekłych, modyfikacja farmakoterapii oraz
rehabilitacja. Najwi
ħ
ksz
Ģ
skuteczno
Ļę
maj
Ģ
działania zintegrowane, ukierunkowane na
kilka czynników ryzyka upadków. Znamienne jednak znaczenie przypisuje si
ħ
ę
wiczeniom kształtuj
Ģ
cym równowag
ħ
, koordynacj
ħ
i sił
ħ
mi
ħĻ
niow
Ģ
. Poprawa kontroli
równowagi oraz usprawnienie mechanizmów odpowiedzialnych za jej utrzymanie po
zadziałaniu bod
Ņ
ca powoduj
Ģ
cego odchylenie od niej, to priorytetowe cele działa
ı
opieki zdrowotnej nad osobami starszymi [47,50,65].
2
Obecnie w rehabilitacji geriatrycznej stosuje si
ħ
ró
Ň
norodne sposoby
kształtowania równowagi. W
Ļ
ród nich mo
Ň
na wymieni
ę
:
ę
wiczenia na podło
Ň
u
stabilnym (m.in. pozycje równowa
Ň
ne, wspi
ħ
cia na palce, pokonywanie torów
przeszkód, przej
Ļ
cie po wytyczonej linii) jak i mobilnym (
ę
wiczenia z wykorzystaniem
ró
Ň
norodnych przyrz
Ģ
dów lub przyborów takich jak piłki szwajcarskie, poduszki typu
aero-step i DYNAIR oraz ruchome platformy [40].
U pacjentów w podeszłym wieku w celu poprawy równowagi mo
Ň
na
wykorzysta
ę
równie
Ň
ę
wiczenia sensomotoryczne oraz komputerowy trening tej cechy
motorycznej na platformie balansowej z wykorzystaniem zjawiska biologicznego
sprz
ħŇ
enia zwrotnego [27,30,65].
Aktualnie du
ŇĢ
popularno
Ļę
nie tylko w Chinach, ale tak
Ň
e w USA i na
zachodzie Europy zdobyły programy
ę
wicze
ı
zawieraj
Ģ
ce elementy Tai Chi. Naukowcy
twierdz
Ģ
,
Ň
e ta forma
ę
wicze
ı
ma pozytywny wpływ na równowag
ħ
ciała człowieka.
Statystyki potwierdzaj
Ģ
ten fakt i pokazuj
Ģ
,
Ň
e upadki i złamania nasady bli
Ň
szej ko
Ļ
ci
udowej w
Ļ
ród osób rasy
Ň
ółtej, praktykuj
Ģ
cych Tai Chi nale
ŇĢ
do rzadko
Ļ
ci [30,61].
W rehabilitacji geriatrycznej pacjentów ze schorzeniami, którym towarzyszy
osłabienie siły mi
ħĻ
niowej oraz zaburzenia równowagi zastosowanie mo
Ň
e znale
Ņę
chód
do tyłu. W trakcie tego rodzaju lokomocji ze wzgl
ħ
du na ograniczone pole widzenia
dochodzi do znacznego pobudzenia czucia prioprioceptywnego. Ponadto rozwija si
ħ
czucie kinestetyczne, przedłu
Ň
ona jest praca mi
ħĻ
ni prostuj
Ģ
cych staw kolanowy,
zwi
ħ
ksza si
ħ
stabilizacja mi
ħĻ
niowa głowy, tułowia oraz miednicy, a tak
Ň
e pobudzane
s
Ģ
mi
ħĻ
nie gł
ħ
bokie grzbietu, brzucha i po
Ļ
ladków. Wszystkie te elementy w istotny
sposób mog
Ģ
wpływa
ę
na równowag
ħ
ciała człowieka, co skłania do zało
Ň
enia,
Ň
e chód
do tyłu na bie
Ň
ni ruchomej mo
Ň
e okaza
ę
si
ħ
skuteczn
Ģ
form
Ģ
kształtowania tej cechy
motorycznej. Potwierdzaj
Ģ
to naukowcy ze Stanów Zjednoczonych. Uwa
Ň
aj
Ģ
oni, i
Ň
trening chodu do tyłu mo
Ň
e znacznie usprawni
ę
równowag
ħ
statyczn
Ģ
i dynamiczn
Ģ
ciała, a jej poprawa jest szczególnie istotna w grupie osób starszych, najbardziej
nara
Ň
onych na niebezpieczne dla ich zdrowia i
Ň
ycia upadki [10,31,59].
3
II. CHARAKTERYSTYKA RÓWNOWAGI CIAŁA CZŁOWIEKA.
1. Poj
ħ
cie równowagi i stabilno
Ļ
ci ciała człowieka.
W literaturze spotykamy stosowane zamiennie, (cho
ę
nie to
Ň
same) poj
ħ
cia -
równowaga i stabilno
Ļę
posturalna [6].
Równowaga
to „pewien okre
Ļ
lony stan układu posturalnego”. Charakteryzuje si
ħ
on pionow
Ģ
orientacj
Ģ
ciała, osi
Ģ
gni
ħ
t
Ģ
dzi
ħ
ki zrównowa
Ň
eniu sił i ich momentów
działaj
Ģ
cych na ciało [6].
Równowag
ħ
mo
Ň
emy rozpatrywa
ę
dwuaspektowo a mianowicie jako statyczn
Ģ
i dynamiczn
Ģ
. T
Ģ
pierwsz
Ģ
rozumiemy jako mo
Ň
liwo
Ļę
utrzymania wymaganej postawy
z niewielkimi tylko bocznymi wychyleniami ciała znajduj
Ģ
cego si
ħ
w bezruchu.
Równowaga dynamiczna to natomiast zdolno
Ļę
do utrzymania si
ħ
w postawie stoj
Ģ
cej
poł
Ģ
czonej z wychylaniem i poruszaniem bez upadania [27,39].
Układ równowagi odpowiada za: „dostarczenie aktualnych danych o pozycji
ciała w przestrzeni, kierunku i pr
ħ
dko
Ļ
ci jego ruchu; szybk
Ģ
, zapobiegaj
Ģ
c
Ģ
upadkowi
reakcj
ħ
, koryguj
Ģ
c
Ģ
poło
Ň
enie
Ļ
rodka ci
ħŇ
ko
Ļ
ci w obr
ħ
bie pola podstawy; kontrol
ħ
ruchu gałek ocznych w celu utrzymania prawidłowego obrazu otaczaj
Ģ
cej przestrzeni,
podczas ruchu danej osoby, jej otoczenia lub obu jednocze
Ļ
nie” [21].
Utrzymanie równowagi, tak statycznej jak i dynamicznej zale
Ň
y od
prawidłowego funkcjonowania systemu kontroli równowagi. Jego zadaniem jest
zachowanie rzutu
Ļ
rodka ci
ħŇ
ko
Ļ
ci ciała w obr
ħ
bie pola podparcia oraz przeciwdziałanie
zewn
ħ
trznym siłom destabilizuj
Ģ
cym postaw
ħ
. System ten zwi
Ģ
zany jest z 3 układami
sensorycznymi: przedsionkowym, wzrokowym oraz prioprioceptywnym. Układ
przedsionkowy odpowiada za wła
Ļ
ciwe poło
Ň
enie głowy wzgl
ħ
dem kierunku działania
siły ci
ħŇ
ko
Ļ
ci. Wraz z układem wzrokowym pełni wi
ħ
c funkcj
ħ
orientacji przestrzennej.
Z receptorów mi
ħĻ
niowych,
Ļ
ci
ħ
gnowych, stawowych i skórnych do mózgu
przekazywana jest informacja o wzajemnym poło
Ň
eniu i ruchach poszczególnych cz
ħĻ
ci
ciała. Receptory te tak
Ň
e zwrotnie przekazuj
Ģ
do mi
ħĻ
ni sygnały utrzymuj
Ģ
ce
równowag
ħ
. Napływaj
Ģ
ce z obwodu informacje s
Ģ
przetwarzane i koordynowane przez
o
Ļ
rodkowy układ nerwowy. Nast
ħ
pnie impulsy docieraj
Ģ
do narz
Ģ
dów efektorowych-
mi
ħĻ
ni tułowia, ko
ı
czyn i gałek ocznych- wywołuj
Ģ
c ich odruchowe reakcje
koordynuj
Ģ
ce postaw
ħ
ciała i powoduj
Ģ
ce powrót
Ļ
rodka ci
ħŇ
ko
Ļ
ci ciała do stanu
równowagi [6,21,41].
4
Jednym z głównych warunków utrzymania równowagi jest to, aby
Ļ
rodek
ci
ħŇ
ko
Ļ
ci ciała rzutował si
ħ
na płaszczyzn
ħ
podparcia. W pozycji stoj
Ģ
cej znajduj
ħ
si
ħ
on około 5 cm do przodu w stosunku do kostki bocznej. Utrzymanie
Ļ
rodka ci
ħŇ
ko
Ļ
ci
w tak małym i
Ļ
ci
Ļ
le okre
Ļ
lonym obszarze zwi
Ģ
zane jest z niewielkim wysiłkiem mi
ħĻ
ni
oraz minimalnym wydatkiem energetycznym.
ĺ
rodek ci
ħŇ
ko
Ļ
ci wykonuje drobne ruchy
o niewielkiej amplitudzie, w zwi
Ģ
zku z czym nigdy nie pozostaje w jednym punkcie.
Zarówno w czasie stania jak i chodu przesuwa si
ħ
on w ró
Ň
nych kierunkach.
Warunkiem utrzymania równowagi jest takie odchylenie
Ļ
rodka ci
ħŇ
ko
Ļ
ci ciała od osi
siły grawitacji, aby pozostawał on ci
Ģ
gle w granicach stabilno
Ļ
ci [3].
Stabilno
Ļę
wg Błaszczyka jest „poj
ħ
ciem szerszym i oznacza zdolno
Ļę
do
odzyskiwania stanu równowagi”. W odniesieniu do postawy człowieka jest to „zdolno
Ļę
do aktywnego przywracania typowej pozycji ciała w przestrzeni, utraconej w wyniku
działania czynników destabilizuj
Ģ
cych”. Do czynników tych mo
Ň
emy zaliczy
ę
własn
Ģ
aktywno
Ļę
ruchow
Ģ
organizmu a tak
Ň
e siły zewn
ħ
trzne wynikaj
Ģ
ce z interakcji
z otoczeniem. Od siły bod
Ņ
ca zale
Ň
y wielko
Ļę
zakłócenia równowagi. Zwi
ħ
kszaj
Ģ
c j
Ģ
stopniowo mo
Ň
emy doprowadzi
ę
do takiej sytuacji, w której zaburzenie równowagi
b
ħ
dzie tak du
Ň
e,
Ň
e osoba badana nie b
ħ
dzie w stanie odzyska
ę
stabilnej pozycji i przy
braku asekuracji upadnie [6].
Rycina 1.
Heurystyczny model stabilno
Ļ
ci człowieka ( Błaszczyk, Czerwosz 2005)
Heurystyczny (nowatorski, odkrywczy, poszukuj
Ģ
cy) model stabilno
Ļ
ci ciała
człowieka (
Rycina 1
) dzieli płaszczyzn
ħ
podparcia na kilka obszarów i przyjmuje,
Ň
e
kontrola stabilno
Ļ
ci ciała odbywa si
ħ
poprzez układ nerwowy, który nawiguje
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl