Ochrona baz danych

Ochrona baz danych, e-książki, PARP

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ochrona baz danych
Piotr Waglowski
UNIA EUROPEJSKA
EUROPEJSKI FUNDUSZ
ROZWOJU REGIONALNEGO
 Autor:
Piotr Waglowski
Wydawca:
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)
ul. Pańska 81/83
00-834 Warszawa
www.parp.gov.pl
Skład:
Marcin May
PARP
Wydanie I
Publikacja bezpłatna
Publikacja powstała w ramach projektu „Uruchomienie wielofunkcyjnej platformy komunikacji inter-
netowej wspierającej realizację działań 8.1 i 8.2 PO IG”, realizowanego przez Polską Agencję Rozwoju
Przedsiębiorczości, współinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Wspieramy e-biznes www.web.gov.pl
Copyright © by Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Warszawa 2009, Wszelkie prawa zastrze-
żone. Żaden fragment nie może być wykorzystywany w jakiejkolwiek formie ani przekładany na język
mechaniczny bez zgody PARP.
Spis treści
1. Ochrona baz danych
4
2. Bazy danych
4
3. Ochrona prawnoautorska baz danych
4
4. Ochrona samoistna (sui generis) baz danych 5
5. Dozwolony użytek baz danych
6
Ochrona baz danych
3
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
1. Ochrona baz danych
W Polsce problematykę ochrony baz danych reguluje zarówno ustawa o prawie autorskim i prawach
pokrewnych (gdy baza danych spełnia cechy utworu) oraz ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie
baz danych. W Polsce przyjęto ustawę o ochronie baz danych w wyniku wdrożenia Dyrektywy 96/9/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 1996 r. w sprawie ochrony prawnej baz danych.
2. Bazy danych
Zgodnie z deinicją, która znalazła się w polskiej ustawie o ochronie baz danych: baza danych to „zbiór
niezależnych danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określo-
nej systematyki i metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób”. Aby podlegać ochronie, baza
danych nie musi wcale mieć formy elektronicznej. Ochroną są objęte również takie zbiory („kompilacje”),
które - niezależnie od tego, czy składają się z utworów w rozumieniu prawa autorskiego, czy też z materia-
łów, danych lub informacji niepodlegających temu prawu - mogą być
porządkowane, przechowywane
lub udostępniane za pomocą różnych środków
. Dyrektywa unijna wskazuje tu przykładowe sposoby
(procesy) takiego przechowywania lub porządkowania: elektroniczny, elekromagnetyczny lub elektroop-
tyczny, ale także analogiczny (analogowy). W tym sensie bazami danych będą również nie-elektroniczne
bazy danych.
Założeniem prawodawcy, który tworzył nowe prawo własności intelektualnej, było, aby pojęcie bazy
danych obejmowało bardzo szeroki zakres możliwych do przetwarzania informacji. W bazach danych
mogą być przechowywane utwory literackie, teksty, dźwięk, obrazy, liczby, fakty oraz dane. Jak wyjaśniono
w preambule do dyrektywy: „pojęcie to powinno obejmować zbiory niezależnych utworów, danych lub
innych materiałów uporządkowanych systematycznie lub metodycznie, dostępnych indywidualnie”.
Bazą danych będzie - dla przykładu - również zbiór aktów prawnych (np. ustaw), jeśli będzie można
z takiego zbioru wydobyć określony element (np. treść konkretnej ustawy, a może nawet konkretny prze-
pis jakiejś ustawy) na podstawie zadanych kryteriów. Podany przykład nie jest przypadkowy, ponieważ
- zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych - akty normatywne lub ich urzędowe pro-
jekty nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego. Zbiór takich aktów normatywnych może już podlegać
ochronie.
Uznając, że „sporządzanie bazy danych wymaga zaangażowania znacznych zasobów ludzkich, środków
technicznych i inansowych”, a jednocześnie dostrzegając, że takie bazy „mogą być kopiowane lub można
mieć do nich dostęp, ponosząc tylko ułamkową część kosztu potrzebnego do ich niezależnego sporzą-
dzenia” - prawodawca unijny postanowił stworzyć mechanizmy ochrony, które przysługiwać będą nie-
zależnie od tego, czy dana baza ma cechy utworu (w rozumieniu prawa autorskiego) czy też takich cech
nie posiada. W tym ostatnim przypadku będziemy mówić o ochronie
sui generis
1
bazy danych (a więc
ochronie samoistnej).
3. Ochrona prawnoautorska baz danych
Jeśli mówimy o ochronie baz danych jako utworu w rozumieniu prawa autorskiego, to taka baza danych
(jako całość) powinna odpowiadać deinicji utworu. Prawodawca unijny uznał wręcz, że w celu określenia,
czy baza danych ma podlegać ochronie prawa autorskiego, „nie powinno się stosować kryteriów innych
niż oryginalność utworu, w sensie intelektualnej twórczości autora, w szczególności nie powinno się sto-
sować kryteriów estetycznych lub jakościowych”. Podobnie zatem jak w przypadku innych utworów - do
ochrony wynikającej z przepisów prawa autorskiego nie jest wymagane, by baza danych miała jakąkol-
wiek wartość ekonomiczną.
Ochrona bazy danych jest niezależna od ochrony poszczególnych części składowych bazy danych.
Oznacza to, że „wewnątrz” bazy danych mogą znajdować się utwory, które podlegają ochronie prawa
autorskiego (np. utwory literackie). Jeśli jednak sposobowi doboru elementów bazy danych, ich zesta-
wieniu (nawet jeśli
same w sobie nie mają charakteru twórczego i nie można uznać ich za utwory - jak
1 łac., swego rodzaju, swoista, szczególna
Ochrona baz danych
4
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
w powyższym przykładzie: akty normatywne) można przypisać cechy działalności twórczej o indywidu-
alnym charakterze - wówczas taka baza danych będzie utworem. Ustawa o prawie autorskim i prawach
pokrewnych stwierdza tu wprost, że: „zbiory, antologie, wybory, bazy danych, spełniające cechy utworu są
przedmiotem prawa autorskiego, nawet jeśli zawierają niechronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór,
układ, zestawienie, ma charakter twórczy”. Można tu przywołać tezę Sądu Najwyższego, który uznał
2
, że
„opracowanie siatki haseł, sposób deiniowania haseł oraz kompozycja haseł trudnych (leksemów) stano-
wią przejaw twórczej działalności autorów słownika języka polskiego”. Podobnie jak w przypadku innych
utworów, również w przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne
także na sporządzenie opracowania takiej bazy danych (prawo zależne).
W przypadku baz danych prawo autorskie przewiduje szereg odstępstw od ogólnych zasad ochrony
utworów. Przepisy o dozwolonym użytku osobistym utworów w rozumieniu prawa autorskiego nie upo-
ważniają do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to
własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym. Do baz danych spełniających cechy
utworu nie stosuje się również niektórych przepisów prawa autorskiego, dotyczących dozwolonego
użytku publicznego. Oznacza to przykładowo, że biblioteki, archiwa i szkoły, chociaż w przypadku innych
utworów już rozpowszechnionych mogą sporządzać ich egzemplarze (jednak tylko w celu uzupełnienia,
zachowania lub ochrony własnych zbiorów), a nawet udostępniać takie zbiory dla celów badawczych lub
poznawczych „za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego”, to jednak nie mogą tego robić
w przypadku baz danych mających cechy utworu.
Jeśli baza danych ma cechy utworu w rozumieniu prawa autorskiego, to na podstawie przepisów chro-
niących prawa autorskie do takich utworów (takich baz danych), które są lub mogą być dostępne przy
pomocy środków elektronicznych, ich ochrona nie obejmuje programów komputerowych używanych
do ich sporządzenia lub obsługi. Te programy komputerowe będą chronione na zasadach dotyczących
programów komputerowych. Oznacza to, że czym innym jest baza danych, a czym innym jest program
komputerowy, dzięki któremu z elektronicznej bazy danych możemy korzystać.
Uznano, że nie tylko takie bazy danych, które są utworami, zasługują na ochronę. Co zostało już powie-
dziane wcześniej - prawo autorskie chroni jedynie specyiczny, twórczy wybór, układ i zestawienie zgro-
madzonych informacji, ale nie stanowi bariery dla pobierania zebranych w bazach informacji. Uznano, że
interes producentów baz danych zasługuje na dodatkową ochronę. Stąd przyjęto regulacje, które taki,
głównie ekonomiczny interes mają chronić.
4. Ochrona samoistna (sui generis) baz danych
Na podstawie ustawy ochronie podlegają bazy danych z wyłączeniem baz danych spełniających cechy
utworu. Te zaś - o czym była mowa wyżej - chronione są przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach
pokrewnych. Aby spełnić deinicję ustawową, baza danych, obok wskazanych w poprzedniej części cech,
musi być również zbiorem wymagającym „istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego
w celu sporządzenia, weryikacji lub prezentacji jego zawartości”. Dyrektywa posługuje się, dla oddania
tego sensu, słowami „jakościowej i/lub ilościowej, istotnej inwestycji dla uzyskania weryikacji lub prezen-
tacji jej zawartości”.
W krótkiej praktyce stosowania przepisów dyrektywy powstał problem interpretacyjny, dotyczący pojęcia
„istotnej inwestycji”, o której wspomniano wyżej. W swoim wyroku Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot
Europejskich
3
, dokonał interpretacji tego pojęcia:
„
Pojęcie inwestycji związanej z uzyskaniem zawartości bazy danych
(...) należy rozumieć jako określa-
jące środki poświęcone na poszukiwanie już istniejących materiałów i ich gromadzenie w tej bazie danych.
Pojęcie to nie obejmuje środków użytych w celu stworzenia materiałów składających się na zawartość
bazy danych. W kontekście sporządzania terminarza spotkań w celu organizacji mistrzostw w piłce nożnej,
pojęcie to nie obejmuje zatem środków poświęconych na wyznaczenie dat, godzin i ustalenie doboru
w pary drużyn odnoszących się do poszczególnych spotkań w ramach tych mistrzostw”.
Wedle innego wyroku Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
4
- sam „terminarz spotkań spo-
rządzony w celu organizacji mistrzostw w piłce nożnej”, o który toczył się również powyższy spór, był bazą
danych.
2 Wyrok Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 15 listopada 2002 r., sygn. IICKN 1289/00.
3 Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie Fixtures Marketing Ltd
v. Oy Veikkaus Ab (sprawa C-46/02). Analogiczny wyrok został wydany tego dnia w sprawie Fixtures Marketing Ltd v.
Svenska Spel AB (sprawa C-338/02).
4 Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie Fixtures Marketing Ltd
v.OPAP (sprawa C-444/02)
Ochrona baz danych
5
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

happyhour.opx.pl